Psychiatria Kompendium Dominika Dudek

Przedmowa Dominika Dudek     XXV 

1. Psychopatologia ogólna Dominika Dudek     1  

Zaburzenia spostrzegania     4 

Zaburzenia myślenia     7 

Zaburzenia pamięci     10 

Zaburzenia intelektu     12 

Zaburzenia emocji i nastroju     13 

Zaburzenia aktywności ruchowej     15 

Zaburzenia świadomości     16

2. Badanie psychiatryczne Agata Szulc     19 

Wywiad (badanie podmiotowe)     20 

Etapy rozmowy z pacjentem     21 

Szczegółowy plan badania psychiatrycznego     23 

Postępowanie z pacjentem agresywnym     25 

Zasady prowadzenia rozmowy z pacjentem     26 

Podsumowanie     27

3. Od kategorii do wymiarów, czyli ewolucja klasyfikacji zaburzeń psychiatrycznych Jerzy Samochowiec, Tomasz Grąźlewski     29 

Historia rozwoju systemów klasyfikacyjnych     30 

Czasy starożytne     30 

Renesans i oświecenie     30 

Rozwój klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego     32 

Rozwój Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych     33

ICD-11     35 

Struktura ICD-11     35 

System kodowania     36 

Charakterystyka rozdziału 06 – Zaburzenia psychiczne, zachowania oraz neurorozwojowe     37 

Zaburzenia neurorozwojowe (6A00–6A0Z)     38 

Schizofrenia lub inne pierwotne zaburzenia psychotyczne (6A20–6A21)     39 

Katatonia (6A40–6A4Z)     40 

Zaburzenia nastroju (6A60–6A8Z)     40 

Zaburzenia lękowe lub związane z lękiem (6B00–6B0Z)     42 

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne lub pokrewne (6B20–6B2Z)     42 

Zaburzenia swoiście związane ze stresem (6B40–6B4Z)     43 

Zaburzenia dysocjacyjne (6B60–6B6Z)     44 

Zaburzenia jedzenia lub odżywiania się (6B80–6B8Z)     45 

Zaburzenia wydalania (6C00–6C0Z)     46 

Zaburzenia związane z cierpieniem cielesnym lub doświadczaniem ciała (6C20–6C2Z)     46 

Zaburzenia związane z używaniem substancji bądź zachowaniami nałogowymi (6C40–6C5Z)     46 

Zaburzenia kontroli impulsów (6C70–6C7Z)     47 

Zachowania destrukcyjne i zaburzenia dyssocjalne (6C90–6C9Z)     48 

Zaburzenia osobowości i cechy z nimi związane (6D10–6D11)     48 

Zaburzenia parafilne (6D30–6D3Z)     49 

Zaburzenia pozorowane (6D50–6D5Z)     50 

Zaburzenia neuropoznawcze (6D70–6E0Z)     51 

Zaburzenia psychiczne bądź zachowania związane z ciążą, porodem oraz połogiem (6E20–6E2Z)     51 

Czynniki psychologiczne lub behawioralne wpływające na zaburzenia lub choroby sklasyfikowane gdzie indziej (6E40.0–6E40.4)     52

Objawy zaburzeń psychicznych lub zachowania w przebiegu chorób sklasyfikowanych w innych rozdziałach (6E60–6E6Z)     52 

Charakterystyka rozdziału 07 – Zaburzenia snu i czuwania     53 

Zaburzenia związane z bezsennością (7A00–7A0Z)     53 

Zaburzenia związane z nadmierną sennością (7A20–7A2Z)     53 

Zaburzenia oddychania związane ze snem (7A40–7A4Z)     54 

Zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania (7A60–7A6Z)     54 

Zaburzenia ruchowe związane ze snem (7A80–7A8Z)     55 

Parasomnie (7B00–7B0Z)     55 

Charakterystyka rozdziału 17 – Stany związane ze zdrowiem seksualnym     56 

Dysfunkcje seksualne (HA00–HA0Z)     56 

Zaburzenia bólowe związane z aktywnością seksualną (HA20.0–HA20.Z)     57 

Niezgodność płciowa (HA60–HA8Z)     58 

Podsumowanie     58

4. Zaburzenia neurorozwojowe Maciej Pilecki     63 

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD)     67 

Kryteria diagnostyczne     67 

Obraz kliniczny     71 

Rozpowszechnienie, współwystępowanie i diagnoza różnicowa     74 

Etiologia, patomorfologia i patofizjologia     77 

Leczenie     82 

Zaburzenia hiperkinetyczne z deficytem uwagi (ADHD)     87 

Diagnoza     89 

Rozpowszechnienie, współwystępowanie i diagnoza różnicowa     92 

Etiologia     94 

Leczenie     96

5. Schizofrenia Marek Jarema     109 

Geneza     117 

Przebieg     119 

Leczenie farmakologiczne     122 

Współpraca osoby chorej w leczeniu przeciwpsychotycznym     132 

Polifarmakoterapia     136 

Postępowanie w lekooporności     139 

Leczenie inne – pozafarmakologiczne     140 

Stygmatyzacja chorych na schizofrenię     142

6. Katatonia Marek Jarema     149 

Obraz kliniczny     150 

Geneza     155 

Leczenie     156

7. Depresja Dominika Dudek     161 

Smutek a depresja     162 

Diagnostyka epizodu depresyjnego     163 

Leczenie depresji     174 

Profil kliniczny pacjenta a dobór LPD     177 

Leczenie pacjentów w chorobach somatycznych     179 

Leczenie pacjentów w wieku podeszłym     180 

Leczenie kobiet w ciąży i w okresie okołoporodowym     182 

Leczenie depresji lekoopornej (TRD)     184 

Miejsce leczenia depresji     187

8. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Janusz Rybakowski     193 

Historia i obecne klasyfikacje diagnostyczne     194 

Epidemiologia i obraz kliniczny     196 

Etiopatogeneza     200 

Przebieg choroby i rokowanie     201 

Leki normotymiczne     202

Leki normotymiczne I generacji     203 

Leki normotymiczne II generacji     207 

Polskie standardy leczenia zaburzeń afektywnych dwubiegunowych     210 

Farmakoterapia zespołu maniakalnego     210 

Farmakoterapia zespołu depresyjnego w przebiegu ChAD     211 

Farmakoterapia epizodów mieszanych ChAD     212 

Farmakoterapia ChAD z szybką zmianą faz     213 

Farmakologiczna profilaktyka nawrotów ChAD     213 

Farmakoterapia ChAD w ciąży i okresie poporodowym     216 

Psychoterapia wspomagająca farmakoterapię ChAD     217 

Podsumowanie     218 

9. Zaburzenia lękowe Sławomir Murawiec     223 

Identyfikacja lęku i zaburzeń lękowych     224 

Lęki codzienności a zaburzenia lękowe     226 

Lęk a strach     227 

Diagnoza     229 

Ogólna charakterystyka zaburzeń lękowych w ICD-11     231 

Zaburzenia lękowe lub związane z lękiem (blok L1–6B0)     232 

Hipochondria (zaburzenie z lękiem dotyczącym zdrowia – 6B23)     235 

Ogólnomedyczne przyczyny objawów lękowych     238 

Negatywna afektywność     239 

Leczenie     241 

Farmakoterapia zaburzeń lękowych     243 

Zalecenia i rekomendacje     248 

Czynniki subiektywne     254 

Inne metody leczenia     254 

Lęk u osób z ADHD     254 

Uwagi praktyczne dotyczące leczenia farmakologicznego     255

10. Zaburzenia związane ze stresem Janusz Heitzman     261 

Badanie traumatycznych doświadczeń     262 

Podstawy typologii zaburzeń potraumatycznych     264 

Specyficzne objawy po przeżyciu sytuacji ekstremalnej     265 

Swoiste zaburzenia psychiczne związane ze stresem     269 

Trwała zmiana osobowości     269 

Zaburzenia adaptacyjne (przystosowania)     269 

Ostra reakcja na stres (ASR)     270 

Ostre zaburzenie stresowe (ASD)     272 

Zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD)     273 

Złożone zaburzenie stresowe pourazowe (C-PTSD)     276 

Patogeneza zaburzeń związanych ze stresem     278 

Epidemiologia zaburzeń potraumatycznych     280 

Podstawy wsparcia i leczenia ofiar traumy     282 

Interwencje psychologiczne – główny kierunek terapii ofiar traumy     282 

Rola informacji i psychoedukacji     285 

Plan terapeutyczny to podstawa     285 

Rozpoczęcie terapii (debriefing)     286 

Terapia ekspozycyjna     288 

Trening oswajania stresu     288 

Desensytyzacja, czyli odczulanie     289 

Desensytyzacja i ponowne przetwarzanie bodźców za pomocą ruchów gałek ocznych (EMDR)     289 

Psychoterapia dynamiczna     289 

Psychoterapia indywidualna czy grupowa?     290 

Zapobieganie utrwalaniu się zaburzeń potraumatycznych     290 

Farmakoterapia w zaburzeniach potraumatycznych – rekomendacje i ograniczenia     291 

Benzodiazepiny     292 

Leki adrenolityczne     293 

Leki przeciwdepresyjne     294 

Leki przeciwdrgawkowe     295 

Leki przeciwpsychotyczne II generacji (LPPIIG)     296

11. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne Piotr Wierzbiński     299 

Etiologia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych     300 

Zaburzenia kognitywne towarzyszące zaburzeniom obsesyjno-kompulsyjnym     305 

Psychopatologia zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego     305 

Wgląd w obsesje i kompulsje     308 

Diagnoza zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych     309 

Choroby współistniejące     313 

Diagnostyka różnicowa     314 

Ewaluacja zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych     315 

Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych     316 

Plan leczenia     316 

Leczenie farmakologiczne     318 

Leczenie psychologiczne     329 

Inne metody terapeutyczne stosowane w leczeniu ZOK     331 

Podsumowanie rekomendacji terapeutycznych     332 

12. Zaburzenia dysocjacyjne Piotr Wierzbiński     341 

Epidemiologia i przebieg zaburzeń dysocjacyjnych     344 

Rozpoznanie zaburzeń dysocjacyjnych     344 

Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych     350 

Psychoterapia     351 

Leczenie farmakologiczne     351 

Podsumowanie     352 

13. Zaburzenia odżywiania lub jedzenia Maciej Pilecki     355 

Kryteria diagnostyczne i obraz kliniczny     358 

Anoreksja psychiczna     359 

Bulimia psychiczna     364 

Zespół napadowego jedzenia     365 

Ograniczająco-unikające zaburzenie przyjmowania pokarmu     365

Pica     366 

Zaburzenie związane z regurgitacją i ponownym przeżuwaniem     366 

Rozpowszechnienie, współwystępowanie i diagnoza różnicowa     366 

Etiologia, patomorfologia i patofizjologia     371 

Leczenie     378 

Leczenie anoreksji psychicznej     378 

Leczenie bulimii psychicznej i zespołu napadowego jedzenia     387 

Rokowanie w zaburzeniach odżywiania     388 

Zagadnienia prawne i leczenie bez zgody     390 

14. Uzależnienia – zaburzenia spowodowane używaniem substancji i zachowaniami uzależniającymi Marcin Wojnar     401 

Objawy i przebieg uzależnień     403 

Diagnostyka uzależnień     414 

Leczenie uzależnień     415 

15. Zaburzenia osobowości Katarzyna Cyranka     427 

Główne teorie osobowości     430 

Teorie typologiczne     430 

Teorie dynamiczne     435 

Teorie poznawcze     436 

Teorie humanistyczno-egzystencjalne     438 

Teorie systemowo-interakcyjne     439 

Teorie deskryptywne i dyferencjalne     440 

Modele diagnozy zaburzeń osobowości     441 

Modele kategorialne     441 

Modele wymiarowe (dymensjonalne, dygresyjne)     442 

Modele oparte na prototypach     442 

Problemy związane ze sposobami diagnozowania zaburzeń osobowości     443 

Integracyjne modele w diagnozie zaburzeń osobowości     443

Geneza zaburzeń osobowości     444 

Wybrane czynniki biologiczne w genezie zaburzeń osobowości     444 

Wybrane czynniki społeczno-kulturowe w genezie zaburzeń osobowości     445 

Zaburzenia osobowości według teorii Theodore’a Millona     446 

Zaburzenia osobowości – klasyfikacje medyczne     446 

Klasyfikacja ICD-10     447 

Klasyfikacja ICD-11     448 

Klasyfikacja DSM-5     449 

Diagnoza zaburzeń osobowości     451 

Leczenie zaburzeń osobowości     452 

Psychoterapia     452 

Leczenie farmakologiczne     455 

16. Zaburzenia organiczne Tomasz Sobów     459 

Zagadnienia terminologii, miejsce zaburzeń organicznych w klasyfikacji zaburzeń psychicznych i problemów behawioralnych     459 

Otępienia, majaczenie i i inne organiczne zaburzenia psychiczne w ICD-11     461 

Ogólne zasady: gdzie i pod jakimi „parasolami” klasyfikowane były i są zaburzenia z omawianej grupy     461 

Zaburzenia neuropoznawcze: majaczenia     462 

Zaburzenia neuropoznawcze: łagodne zaburzenie neuropoznawcze     463 

Zaburzenia neuropoznawcze: zaburzenia amnestyczne     464 

Zaburzenia neuropoznawcze: otępienia (demencje)     464 

Wtórne zaburzenia psychiczne lub zespoły behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej     465 

Otępienia     466

Definicja i ogólne zasady rozpoznawania     466 

Postępowanie terapeutyczne w otępieniach     473 

Wtórne zaburzenia psychiczne lub zespoły behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej: obraz kliniczny, diagnostyka, możliwe przyczyny, postępowanie     479 

17. Zaburzenia snu Adam Wichniak, Aleksandra Wierzbicka     489 

Procesy fizjologiczne wykorzystywane w terapii zaburzeń snu     490 

Bezsenność     492 

Zaburzenia oddychania w czasie snu     496 

Hipersomnie pochodzenia ośrodkowego     497 

Zaburzenia rytmu okołodobowego snu i czuwania     500 

Parasomnie     501 

Zaburzenia ruchowe w czasie snu     502 

18. Podstawy seksuologii Michał Lew-Starowicz     507 

Klasyfikacja stanów związanych ze zdrowiem seksualnym i innych problemów związanych z seksualnością człowieka     509 

Dysfunkcje seksualne     511 

Rozpowszechnienie     511 

Etiologia i patogeneza dysfunkcji seksualnych     511 

Obraz kliniczny dysfunkcji seksualnych     514 

Obniżenie pożądania seksualnego     515 

Zaburzenia podniecenia seksualnego     516 

Zaburzenia orgazmu (anorgazmia)     519 

Wytrysk przedwczesny     520 

Wytrysk opóźniony u mężczyzn     521 

Zaburzenia związane z bólem podczas aktywności seksualnej     522 

Zaburzenie penetracji związane z bólem     522 

Niezgodność płciowa     523 

Zaburzenie związane z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi     525

Zaburzenia parafiliczne     526 

Zaburzenie ekshibicjonistyczne     526 

Zaburzenie związane z podglądaniem (voyeuryzm)     527 

Zaburzenie pedofilne     527 

Zaburzenie związane z seksualnym sadyzmem z użyciem przymusu     528 

Zaburzenie frotterystyczne (ocieractwo)     528 

Inne zaburzenia parafiliczne obejmujące osoby niewyrażające zgody     528 

Zaburzenie parafiliczne obejmujące zachowania samotnicze lub z udziałem osoby wyrażającej zgodę     528 

Zaburzenia seksualne w chorobach psychicznych     529 

Wpływ leków stosowanych w psychiatrii na seksualność     531 

19. Psychiatria konsultacyjna (zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych i w wieku podeszłym) Joanna Rymaszewska     535 

Zasady konsultacji psychiatrycznej     536 

Badanie stanu psychicznego     537 

Pomocne narzędzia przesiewowe     538 

Najczęstsze powody konsultacji psychiatrycznych     541 

Krótka charakterystyka najczęstszych zespołów psychopatologicznych wymagających konsultacji psychiatrycznych     542 

Epizod depresyjny     542 

Zaburzenia lękowe     544 

Zaburzenia snu     546 

Zaburzenia związane z niepokojem cielesnym lub doznaniami cielesnymi     548 

Zaburzenia dysocjacyjne     549 

Pacjent z bólem przewlekłym     550 

Konsultacja pacjenta w starszym wieku     551 

Zalecenia po konsultacji psychiatrycznej     554 

Ograniczenia psychofarmakoterapii w chorobach somatycznych     556

20. Stany nagłe w psychiatrii Joanna Rymaszewska     559 

Pacjent z zaburzeniami świadomości (z majaczeniem)     560 

Pacjent pobudzony, agresywny     569 

Pacjent z myślami i tendencjami samobójczymi, po próbie samobójczej     571 

21. Problematyka samobójstw Dominika Dudek     577 

Zachowania samobójcze a samouszkodzenia     580 

Próba samobójcza a samobójstwo     581 

Czynniki ryzyka samobójstwa i czynniki protekcyjne     582 

Sygnały zagrożenia     587 

Gdzie leczyć pacjenta z myślami samobójczymi?     589 

22. Podstawy psychiatrii sądowej i opiniowania Janusz Heitzman     593 

Podstawowe zadania psychiatrii sądowej     595 

Dowód z opinii biegłych     595 

Zasady powoływania biegłych     596 

Odmowa bycia biegłym i kwestie proceduralne     598 

Opiniowanie w sprawach karnych     598 

Postanowienie o zasięgnięciu opinii biegłych psychiatrów     600 

Forma złożenia opinii     601 

Konstrukcja opinii     602 

Znaczenie analizy akt     603 

Specyfika badania sądowo-psychiatrycznego     603 

Wywiad jako szczególna forma badania dla celów opiniowania     604 

Wnioski opinii     606 

Ocena dowodu z opinii psychiatrycznej     607 

Opinia abstrakcyjna     608 

Opinia alternatywna     609 

Opinia tendencyjna     609 

Opinia kompleksowa     610 

Badania pomocnicze w opiniowaniu psychiatrycznym     610

Najczęstsze trudności w opiniowaniu     612 

Szczegółowe zagadnienia ekspertyzy w sprawach karnych – poczytalność     613 

Opiniowanie psychiatryczne dotyczące stanów upicia alkoholowego     615 

Opiniowanie w stanach afektywnych i w zaburzeniach związanych ze stresem     620 

Opinia psychiatryczna a środki zabezpieczające     625 

Opinia psychiatryczna w sprawach nieletnich     628 

Opinia psychiatryczna w sprawach cywilnych     633 

23. Podstawy farmakologii leków psychotropowych Przemysław Bieńkowski     653 

Podstawy neuroprzekaźnictwa     653 

Leki psychotropowe a przekaźnictwo dopaminergiczne     655 

Leki psychotropowe a przekaźnictwo noradrenergiczne     657 

Leki psychotropowe a przekaźnictwo serotoninowe     658 

Inne mechanizmy działania     659 

Farmakokinetyka leków psychotropowych     659 

24. Powikłania psychofarmakoterapii Marcin Siwek, Anna Julia Krupa     663 

Ośrodkowy zespół antycholinergiczny     666 

Złośliwy zespół neuroleptyczny (ZZN)     668 

Zespół serotoninowy (ZS)     671 

Różnicowanie zespołu serotoninowego, zespołu neuroleptycznego i zespołu antycholinergicznego     674 

Hiponatremia     675 

Zespół Stevensa–Johnsona (SJS) i toksyczna nekroliza naskórka (TEN)     678 

Powikłania krwotoczne     682 

Ryzyko zakrzepowo-zatorowe     685 

Hiperprolaktynemia     686 

Priapizm jako powikłanie psychofarmakoterapii     687 

Neutropenia i agranulocytoza     689

Inne powikłania związane ze stosowaniem leków psychotropowych     692 

Zespoły z odstawienia leków psychotropowych     696 

Zespoły odstawienne po lekach uspokajających i nasennych (benzodiazepiny, barbiturany, leki z grupy „Z”)     696 

Zespoły z odstawienia leków przeciwdepresyjnych     697 

Odbiciowe zespoły cholinergiczne     698 

Odbiciowe zespoły histaminergiczne     700 

Odbiciowe zespoły noradrenergiczne     701 

Zespoły dopaminergiczne z supersensytyzacji     701 

Powikłania leczenia psychotropowego u pacjentów w starszym wieku     703 

25. Interakcje psychofarmakoterapii Marcin Siwek     707 

26. Leczenie biologiczne, niefarmakologiczne (EW, DBS, TMS, VNS) Krzysztof Kucia     739 

Elektrowstrząsy (EW)     739 

Wskazania     740 

Przeciwwskazania     741 

Mechanizm działania     741 

Technika wykonywania     741 

Skuteczność kliniczna     743 

Działania niepożądane     744 

Potencjalne perspektywy rozwoju     745 

Głęboka stymulacja mózgu (DBS)     746 

Wskazania     746 

Przeciwwskazania     746 

Mechanizm działania     747 

Technika wykonywania     749 

Skuteczność kliniczna     749 

Działania niepożądane     751 

Potencjalne perspektywy rozwoju     751

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS)     752 

Wskazania     752 

Przeciwwskazania     753 

Mechanizm działania     753 

Technika wykonywania     755 

Skuteczność kliniczna     755 

Działania niepożądane     757 

Potencjalne perspektywy rozwoju     757 

Stymulacja nerwu błędnego (VNS)     759 

Technika wykonywania     759 

Kryteria kwalifikacji     760 

Przeciwwskazania     760 

Mechanizm działania     761 

Skuteczność kliniczna     761 

Działania niepożądane     762 

Potencjalne kierunki rozwoju     762 

Przezskórna stymulacja nerwu błędnego     762 

27. Psychoterapia Katarzyna Cyranka     765 

Skuteczność psychoterapii     766 

Główne nurty psychoterapeutyczne     771 

Psychoanaliza     771 

Terapia psychodynamiczna     773 

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)     774 

Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT)     775 

Terapia Gestalt     776 

Terapia oparta na uważności     777 

Terapia eklektyczna     778 

Terapia humanistyczna     779 

Terapia indywidualna a terapia grupowa     781 

Terapia indywidualna     781 

Terapia grupowa     782 

Terapia pary i terapia systemowa     782 

Terapia pary     783 

Terapia systemowa     784

Terapia uzależnień     784 

Psychoterapia dzieci i młodzieży     786 

Terapia on-line     787 

Podsumowanie     788 

28. Aspekty prawne pracy psychiatry Tomasz Szafrański, Agnieszka Szaniawska-Bartnicka, Kama Katarasińska-Pierzgalska     793 

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty     796 

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego     798 

Model środowiskowy     801 

Prawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego     803 

Przymus bezpośredni     803 

Postępowanie lecznicze     806 

Kontrola sądowa     811 

Tajemnica lekarska w praktyce lekarza psychiatry     811 

Obowiązek złożenia zawiadomienia o przestępstwie     813 

Dokumentacja medyczna     815 

Ordynowanie leków     817 

Eksperyment medyczny     820 

Odpowiedzialność prawna lekarza psychiatry     822 

Wykaz najważniejszych skrótów     827 

Skorowidz     833