Autoimmunologiczne Choroby Narządu Wzroku

Przedmowa  XXI

Słowo poświęcone dr. Jackowi Kańskiemu  XXIII

Wykaz skrótów  XXV

1. Autoimmunologiczne choroby tkanek oczodołu Grażyna Wyszyńska-Pawelec, Michał Gontarz, Jan Zapała 1

1.1. Oftalmopatia tarczycowa 1

1.1.1. Epidemiologia 1

1.1.2. Objawy kliniczne 2

1.1.3. Diagnostyka 2

1.1.4. Leczenie 3

1.1.5. Rokowanie 4

1.2. IgG4 zależna choroba oczna (IgG4-related ophthalmic disease)  4

1.2.1. Epidemiologia 4

1.2.2. Objawy kliniczne  5

1.2.3. Diagnostyka 7

1.2.4. Leczenie 10

1.2.5. Rokowanie  11

1.3. Zespół Tolosy-Hunta  11

1.3.1. Epidemiologia 12

1.3.2. Objawy kliniczne 12

1.3.3. Diagnostyka 12

1.3.4. Leczenie 14

1.3.5. Rokowanie 14

Piśmiennictwo 14

2. Powieki Agnieszka Kubicka-Trząska 17

2.1. Ostry obrzęk alergiczny skóry powiek  17

2.1.1. Objawy 17

2.1.2. Leczenie 17

2.2. Kontaktowe zapalenie skóry powiek 18

2.2.1. Etiopatogeneza 18

2.2.2. Objawy 18

2.2.3. Leczenie 18

2.3. Atopowe zapalenie skóry powiek i brzegów powiek 19

2.3.1. Objawy 19

2.3.2. Leczenie 19

Piśmiennictwo 19

3. Spojówki 21

3.1. Alergiczne choroby powierzchni oka 21

3.1.1. Epidemiologia alergicznych chorób powierzchni oka Anna Groblewska 21

3.1.2. Klasyfikacja alergicznych chorób powierzchni oka Anna Groblewska 22

3.1.3. Wiosenne zapalenie spojówek i rogówki (VKC) Anna Groblewska 25

3.1.4. Atopowe zapalenie spojówek i rogówki (AKC) Anna Groblewska 29

3.1.5. Ostre alergiczne zapalenie spojówek (AAC) Anna Groblewska 32

3.1.6. Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (SAC) Anna Groblewska 33

3.1.7. Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek (PAC) Anna Groblewska 36

3.1.8. Kontaktowe zapalenie powiek i spojówek (CBC) Anna Groblewska 38

3.1.9. Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek (GPC) Anna Groblewska 40

3.1.10. Diagnostyka alergicznych chorób powierzchni oka Agnieszka Kubicka-Trząska 41

3.1.11. Diagnostyka różnicowa  alergicznych chorób powierzchni oka Agnieszka Kubicka-Trząska 46

3.1.12. Leczenie alergicznych chorób oczu Anna Groblewska 49

Piśmiennictwo 51

3.2. Pemfigoid oczny Anna Markiewicz 52

3.2.1. Epidemiologia 52

3.2.2. Patofizjologia  52

3.2.3. Objawy 53

3.2.4. Diagnostyka 56

3.2.5. Diagnostyka różnicowa  57

3.2.6. Leczenie 57

3.2.7. Leczenie ogólne 57

3.2.8. Leczenie miejscowe 59

3.2.9. Leczenie chirurgiczne 59

Piśmiennictwo 60

3.3. Zespół Stevens-Johnsona oraz zespół toksycznej nekrolizy naskórka Anna Markiewicz 61

3.3.1. Epidemiologia 61

3.3.2. Patofizjologia  61

3.3.3. Objawy ogólne 63

3.3.4. Objawy oczne 64

3.3.5. Leczenie 66

3.3.6. Diagnostyka  70

3.3.7. Diagnostyka różnicowa  70

Piśmiennictwo 72

3.4. Rzekomobłoniaste zapalenie spojówek Anna Markiewicz 73

3.4.1. Epidemiologia 74

3.4.2. Patofizjologia 74

3.4.3. Objawy 75

3.4.4. Diagnostyka  76

3.4.5. Leczenie 77

3.4.6. Rokowanie 77

Piśmiennictwo 78

4. Rogówka Monika Sarnat-Kucharczyk, Ewa Mrukwa-Kominek 79

4.1. Miąższowe zapalenie rogówki w przebiegu układowych chorób infekcyjnych 79

4.1.1. Miąższowe zapalenie rogówki w przebiegu kiły 79

4.1.2. Miąższowe zapalenie rogówki w przebiegu gruźlicy  81

4.2. Immunologiczne śródmiąższowe zapalenie rogówki związane z zakażeniem wirusem Herpes simplex i Herpes zoster 82

4.2.1. Tarczowate zapalenie rogówki związane z zakażeniem wirusem Herpes simplex 82

4.2.2. Tarczowate zapalenie rogówki związane z wirusem Herpes zoster  84

4.2.3. Pieniążkowate zapalenie rogówki 85

4.3. Zespół Cogana 86

4.3.1. Objawy 86

4.3.2. Leczenie  86

4.4. Brzeżne zapalenie rogówki 87

4.4.1. Objawy 87

4.4.2. Leczenie 88

4.5. Pryszczykowe zapalenie rogówki 88

4.5.1. Objawy 88

4.5.2. Leczenie 89

4.6. Wrzód Moorena 89

4.7. Różowate zapalenie rogówki/zapalenie rogówki w przebiegu trądziku różowatego  91

4.7.1. Objawy 92

4.7.2. Leczenie 94

4.8. Zapalenia rogówki w chorobach układowych tkanki łącznej 95

4.8.1. Obwodowe wrzodziejące zapalenie rogówki (peripheral ulcerative keratitis, PUK) 95

4.8.2. Zapalenie rogówki w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) 95

4.8.3. Leczenie 96

4.9. Zapalenie rogówki w układowych chorobach zapalnych naczyń krwionośnych 97

4.9.1. Objawy 97

4.9.2. Leczenie 97

Piśmiennictwo 98

5. Zespół Sjögrena Ewa Mrukwa-Kominek, Marta Swierczynska 101

5.1. Epidemiologia  101

5.2. Etiologia i patogeneza 101

5.3 Postacie ZS 102

5.3.1. Pierwotny ZS  102

5.3.2. Wtórny ZS 103

5.4. Objawy oczne 104

5.4.1 Suche zapalenie rogówki i spojówek (keratoconinctivitis sicca, KCS) 104

Piśmiennictwo  114

6. Zapalenie nadtwardówki i zapalenie twardówki Małgorzata Figurska, Agnieszka Kubicka-Trząska, Bożena Romanowska-Dixon 117

6.1. Zapalenie nadtwardówki 117

6.1.1. Epidemiologia 117

6.1.2. Etiologia 117

6.1.3. Objawy 118

6.1.4. Postacie zapalenia nadtwardówki 118

6.1.5. Diagnostyka 118

6.1.6. Diagnostyka różnicowa 119

6.1.7. Leczenie 119

6.1.8. Rokowanie 119

6.2. Zapalenie twardówki 120

6.2.1. Epidemiologia 120

6.2.2. Etiologia 120

6.2.3. Objawy 120

6.2.4. Postacie zapalenia twardówki 121

6.2.5. Diagnostyka zapalenia twardówki 125

6.2.6. Różnicowanie zapalenia twardówki 126

6.2.7. Leczenie zapalenia twardówki  129

6.2.8. Rokowanie 130

Piśmiennictwo 130

7. Soczewka 131

7.1. Soczewkopochodne zapalenie błony naczyniowej Małgorzata Figurska, Agnieszka Kubicka-Trząska, Bożena Romanowska-Dixon 131

7.1.1. Patofizjologia soczewkopochodnego zapalenia błony naczyniowej 131

7.1.2. Postacie soczewkopochodnego zapalenia błony naczyniowej 132

7.1.3. Diagnostyka soczewkopochodnego zapalenia błony naczyniowej 135

7.1.4. Diagnostyka różnicowa  soczewkopochodnego zapalenia błony naczyniowej 136

7.1.5. Leczenie soczewkopochodnego zapalenia błony naczyniowej 136

Piśmiennictwo  137

7.2. Zespół toksycznego uszkodzenia przedniego odcinka oka (zespół TASS) Małgorzata Figurska  138

7.2.1. Etiologia  138

7.2.2. Patogeneza 138

7.2.3. Objawy i badanie okulistyczne 139

7.2.4. Diagnostyka różnicowa  140

7.2.5. Leczenie TASS 140

7.2.6. Profilaktyka TASS 140

Piśmiennictwo 141

8. Ciało szkliste i naczynia siatkówki 143

8.1. Proliferacyjna witreoretinopatia Jerzy Mackiewicz 143

8.1.1. Wprowadzenie 143

8.1.2. Klasyfikacja proliferacyjnej witreoretinopatii 145

8.1.3. Patofizjologia 146

8.1.4. Zapobieganie farmakologiczne i leczenie PVR 147

8.1.5. Leczenie chirurgiczne PVR 148

8.1.6. Rokowanie 152

8.1.7. Przyszłość i kierunki badań 152

Piśmiennictwo 153

8.2. Choroba Ealesa Agnieszka Kubicka-Trząska 154

8.2.1. Epidemiologia 154

8.2.2. Etiopatogeneza 154

8.2.3. Objawy kliniczne 155

8.2.4. Diagnostyka 157

8.2.5. Diagnostyka różnicowa  157

8.2.6. Leczenie 158

8.2.7. Rokowanie 159

Piśmiennictwo 159

8.3. Zespół idiopatycznego zapalenia naczyń siatkówki z tętniakami i zapaleniem nerwu wzrokowego i siatkówki (idiopathic retinal vasculitis, aneurysms and neuroretinitis, IRVAN) Agnieszka Kubicka-Trząska 160

8.3.1. Epidemiologia 160

8.3.2. Patofizjologia 160

8.3.3. Objawy 160

8.3.4. Diagnostyka  162

8.3.5. Diagnostyka różnicowa 163

8.3.6. Leczenie 164

8.3.7. Rokowanie 165

Piśmiennictwo 165

8.4. Zapalenie naczyń typu oszronionych gałęzi Agnieszka Kubicka-Trząska 166

8.4.1. Epidemiologia 166

8.4.2. Patofizjologia 166

8.4.3. Objawy 166

8.4.4. Diagnostyka 167

8.4.5. Diagnostyka różnicowa  167

8.4.6. Leczenie  168

8.4.7. Rokowanie 168

Piśmiennictwo 168

8.5. Idiopatyczne zapalenie naczyń siatkówki Agnieszka Kubicka-Trząska 169

8.5.1. Epidemiologia 169

8.5.2. Patofizjologia 169

8.5.3. Objawy 170

8.5.4. Rozpoznanie 174

8.5.5. Diagnostyka obrazowa 176

8.5.6. Diagnostyka laboratoryjna 176

8.5.7. Leczenie  178

8.5.8. Rokowanie 178

Piśmiennictwo 178

9. Błona naczyniowa 181

9.1. Epidemiologia zapaleń błony naczyniowej Agnieszka Kubicka-Trząska 181

9.2. Klasyfikacja zapaleń błony naczyniowej Agnieszka Kubicka-Trząska 181

9.3. Objawy ogólnoustrojowe w przebiegu zapaleń błony naczyniowej Joanna Przeździecka-Dołyk, Marta Misiuk-Hojło 184

9.4. Symptomatologia ostrego i przewlekłego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej Joanna Przeździecka-Dołyk, Marta Misiuk-Hojło 188

9.4.1. Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej 188

9.4.2. Przewlekłe zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej 191

9.5. Zapalenia błony naczyniowej w przebiegu spondyloartropatii zapalnych Joanna Przeździecka-Dołyk, Marta Misiuk-Hojło 191

9.5.1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 193

9.5.2. Reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera) 197

9.5.3. Łuszczycowe zapalenie stawów 199

9.6. Zapalenia błony naczyniowej w przebiegu nieswoistych zapalnych schorzeń jelit Joanna Przeździecka-Dołyk, Marta Misiuk-Hojło 202

9.6.1. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) 203

9.6.2. Choroba Lesniowskiego-Crohna 204

9.7. Zapalenia błony naczyniowej w przebiegu chorób nerek Joanna Przeździecka-Dołyk, Marta Misiuk-Hojło 206

9.7.1. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (tubulo-interstitial nephritis, TINU) 206

9.7.2. Nefropatia IgA 209

9.8. Zapalenie błony naczyniowej w przebiegu młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów (MIZS) Zbigniew Żuber, Agnieszka Kubicka-Trząska 211

9.8.1. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS)  211

Piśmiennictwo 222

9.9. Przewlekły niemowlecy zespół neurologiczno-skórno-stawowy /noworodkowa choroba wieloukładowa (chronic infantile neurologic, cutaneous and articular syndrome, CINCA /neonatal-onset multisystem inflammatory disease, NOMID) Paulina Sojka-Leszczynska  223

9.9.1. Epidemiologia 223

9.9.2. Etiologia 224

9.9.3. Objawy ogólne 224

9.9.4. Objawy oczne 224

9.9.5. Diagnostyka 225

9.9.6. Leczenie miejscowe 225

9.9.7. Leczenie ogólne 225

9.9.8. Rokowanie 226

Piśmiennictwo 226

9.10. Idiopatyczne zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej Anna Turno-Kręcicka 227

9.10.1. Zespół zapalenia błony naczyniowej Fuchsa 227

9.10.2. Zespół Posnera-Schlossmana 232

Piśmiennictwo 233

9.11. Zapalenie czesci posredniej błony naczyniowej Anna Turno-Kręcicka 234

9.11.1. Epidemiologia 234

9.11.2. Etiologia i patfizjologia 234

9.11.3. Patomechanizm 235

9.11.4. Objawy kliniczne  236

9.11.5. Diagnostyka okulistyczna 237

9.11.6. Badania diagnostyczne 239

9.11.7. Diagnostyka różnicowa  242

9.11.8. Leczenie 243

9.11.9. Powikłania 247

9.11.10. Rokowanie 248

Piśmiennictwo 248

9.12. Idiopatyczne swoiste zapalenia tylnego odcinka błony naczyniowej – zespoły „białoplamkowe” Izabella Karska-Basta 249

9.12.1. Ostra tylna wieloogniskowa plackowata epiteliopatia barwnikowa 249

9.12.2. Choroidopatia pełzająca  254

9.12.3. Retinochoroidopatia typu birdshot 260

9.12.4. Wieloogniskowe zapalenie naczyniówki z zapaleniem całej błony naczyniowej 265

9.12.5. Choroidopatia punktowata wewnętrzna 271

9.12.6. Zespół zwłóknienia podsiatkówkowego i zapalenia błony naczyniowej oka 277

9.12.7. Zespół licznych znikających białych punktów 280

9.12.8. Ostre zapalenie nabłonka barwnikowego siatkówki 285

9.12.9. Ostra zewnętrzna utajona retinopatia strefowa 289

Piśmiennictwo 294

9.13. Współczulne zapalenie błony naczyniowej Barbara Biziorek 296

9.13.1. Epidemiologia 297

9.13.2. Patogeneza 297

9.13.3. Objawy kliniczne 297

9.13.4. Diagnostyka okulistyczna 298

9.13.5. Powikłania 300

9.13.6. Diagnostyka różnicowa  300

9.13.7. Leczenie 301

9.13.8. Rokowanie 302

Piśmiennictwo 302

9.14. Sarkoidoza Joanna Brydak-Godowska 302

9.14.1. Wprowadzenie 302

9.14.2. Epidemiologia 303

9.14.3. Etiologia 304

9.14.4. Objawy kliniczne: oczne i systemowe 305

9.14.5. Leczenie sarkoidozy 317

9.14.6. Rokowanie  318

Piśmiennictwo 318

9.15. Choroba Behçeta Barbara Biziorek 320

9.15.1. Epidemiologia 320

9.15.2. Etiopatogeneza 321

9.15.3. Objawy kliniczne 321

9.15.4. Powikłania 323

9.15.5. Kryteria rozpoznania 324

9.15.6. Diagnostyka okulistyczna 326

9.15.7. Diagnostyka różnicowa  327

9.15.8. Leczenie 328

9.15.9. Rokowanie  329

Piśmiennictwo 329

9.16. Zespół Vogta-Koyanagiego-Harady Joanna Brydak-Godowska 330

9.16.1. Wprowadzenie 330

9.16.2. Epidemiologia 330

9.16.3. Patofizjologia 330

9.16.4. Objawy kliniczne 331

9.16.5. Zrewidowane Kryteria Diagnostyczne dla zespołu Vogta-Koyanagiego-Harady z pierwszych międzynarodowych warsztatów  333

9.16.6. Badania diagnostyczne 335

9.16.7. Diagnostyka różnicowa  341

9.16.8. Leczenie 341

9.16.9. Powikłania 343

9.16.10. Rokowanie 343

Piśmiennictwo 343

9.17. Alergiczne zapalenia błony naczyniowej Agnieszka Kubicka-Trząska 345

Piśmiennictwo 347

10. Nerw wzrokowy 349

10.1. Zapalenie nerwu wzrokowego w chorobach demielinizacyjnych Dominika Gniadek-Batko 349

10.1.1. Stwardnienie rozsiane 349

10.1.2. Choroba Devica – zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego (neuromyelitis optica, NMO) 358

10.1.3. Choroba z przeciwciałami anty-MOG 363

10.1.4. Choroba Schildera (stwardnienie rozlane) 368

Piśmiennictwo 370

10.2. Autoimmunologiczne zapalenie nerwu wzrokowego po szczepieniach oraz związane z chorobami infekcyjnymi Eliza Kita 373

10.2.1. Objawy ogólne 374

10.2.2. Objawy oczne 374

10.2.3. Diagnostyka 374

10.2.4. Leczenie 374

10.2.5. Rokowanie 375

10.2.6. Możliwe patomechanizmy autoimmunologicznej neuropatii nerwu wzrokowego wystepujące po szczepieniu i związane z zakażeniami 376

Piśmiennictwo 376

10.3. Przednia niedokrwienna neuropatia wzrokowa w przebiegu olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic 377

10.3.1. Przednia niedokrwienna neuropatia wzrokowa w przebiegu olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic – objawy ogólne, diagnostyka i leczenie Bogdan Batko 377

Piśmiennictwo 383

10.3.2. Przednia niedokrwienna neuropatia wzrokowa w przebiegu olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic – objawy oczne, diagnostyka okulistyczna i leczenie powikłań ocznych Dominika Gniadek-Batko 383

Piśmiennictwo 386

11. Objawy okulistyczne w przebiegu układowych chorób o podłożu autoimmunologicznym 387

11.1. Reumatoidalne zapalenie stawów Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 387

11.1.1. Objawy ze strony narządu ruchu 387

11.1.2. Objawy ze strony innych narządów i układów 388

11.1.3. Objawy oczne 389

11.1.4. Testy diagnostyczne 390

11.1.5. Leczenie 391

11.2. Toczeń rumieniowaty układowy Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 391

11.2.1. Objawy ogólne 392

11.2.2. Objawy oczne 393

11.2.3. Testy diagnostyczne 396

11.2.4. Leczenie 397

11.2.5. Monitorowanie chorych leczonych hydroksychlorochina i chlorochina 398

11.3. Twardzina układowa (sklerodermia) Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 398

11.3.1. Postacie kliniczne 398

11.3.2. Objawy ogólne 399

11.3.3. Objawy oczne 400

11.3.4. Testy diagnostyczne 401

11.3.5. Leczenie 401

11.4. Zapalenie wielomiesniowe i skórno-mięśniowe Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 401

11.4.1. Objawy ogólne 402

11.4.2. Objawy oczne 403

11.4.3. Testy diagnostyczne 403

11.4.4. Leczenie 404

11.5. Mieszana choroba tkanki łącznej i zespoły nakładania Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 404

11.5.1. Objawy oczne 405

11.5.2. Leczenie 405

11.6. Zespół antyfosfolipidowy Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 405

11.6.1. Diagnostyka 405

11.6.2. Objawy oczne 407

11.6.3. Leczenie 407

11.7. Nawracające zapalenie wielochrzęstne Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 407

11.7.1. Objawy ogólne 407

11.7.2. Objawy oczne 408

11.7.3. Testy diagnostyczne 408

11.7.4. Leczenie 408

11.8. Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 409

11.8.1. Objawy ogólne 409

11.8.2. Objawy oczne 410

11.8.3. Testy diagnostyczne 411

11.8.4. Leczenie  412

11.9. Eozynofilowa ziarniniakowatosc z zapaleniem wielonaczyniowym (zespół Churga-Straussa) Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 412

11.9.1. Objawy ogólne  412

11.9.2. Objawy oczne  414

11.9.3. Testy diagnostyczne 414

11.9.4. Leczenie 414

11.10. Guzkowe zapalenie tetnic Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 415

11.10.1. Objawy ogólne 415

11.10.2. Objawy oczne 416

11.10.3. Testy diagnostyczne 416

11.10.4. Leczenie 417

11.11. Choroba Takayasu Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 417

11.11.1. Objawy ogólne 417

11.11.2. Objawy oczne 418

11.11.3. Testy diagnostyczne 419

11.11.4. Leczenie 419

11.12. Choroba Kawasakiego Zofia Guła, Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 419

11.12.1. Objawy ogólne 420

11.12.2. Objawy oczne 421

11.12.3. Testy laboratoryjne 421

11.12.4. Leczenie 422

11.13. Miastenia Elżbieta Klimiec-Moskal, Agnieszka Kubicka-Trząska 422

11.13.1. Postacie kliniczne 422

11.13.2. Testy diagnostyczne 424

11.13.3. Leczenie 425

11.13.4. Diagnostyka różnicowa  postaci ocznej miastenii 426

Piśmiennictwo 426

12. Zespoły paranowotworowe (paraneoplastyczne) Bożena Romanowska-Dixon, Agnieszka Kubicka-Trząska 431

12.1. Retinopatie paraneoplastyczne  432

12.1.1. Retinopatia u chorych z rakiem (CAR) 433

12.1.2. Zwiazana z rakiem dysfunkcja czopków (CACD) 439

12.1.3. Retinopatia u chorych z czerniakiem (MAR) 439

12.2. Obustronna rozproszona proliferacja melanocytów błony naczyniowej (bilateral diffuse uveal melanocytic proliferation, BDUMP)  440

12.3. Paraneoplastyczna neuropatia nerwu wzrokowego (PON) 441

12.4. Zespół miasteniczny Lamberta-Eatona (LEMS) 442

12.5. Diagnostyka różnicowa  zespołów paraneoplastycznych 442

12.6. Podsumowanie 442

Piśmiennictwo 443

13. Steroidoterapia i leczenie immunosupresyjne w nieinfekcyjnych zapaleniach błony naczyniowej 445

13.1. Steroidoterapia Agnieszka Kubicka-Trząska 445

13.1.1. Steroidy podawane do worka spojówkowego 447

13.1.2. Iniekcje okołogałkowe steroidów 448

13.1.3. Doszklistkowe iniekcje steroidów 450

13.1.4. Nadnaczyniówkowe iniekcje triamcynolonu 452

13.1.5. Systemowa steroidoterapia 452

13.2. Leczenie immunosupresyjne Agnieszka Kubicka-Trząska, Mariusz Korkosz 455

13.2.1. Antymetabolity 455

13.2.2. Inhibitory kalcyneuryny 456

13.2.3. Zwiazki alkilujące 457

13.3. Podsumowanie 461

Piśmiennictwo 461

14. Terapia biologiczna w nieinfekcyjnych zapaleniach błony naczyniowej Sławomir Teper 463

14.1. Mechanizm działania leków biologicznych 463

14.2. Leki biologiczne stosowane w leczeniu zapaleń błony naczyniowej 463

14.3. Wskazania i kwalifikacja do terapii biologicznej w zapaleniach błony naczyniowej 465

14.4. Obrzęk plamki w zapaleniach błony naczyniowej a leki biologiczne 466

14.5. Działania niepożądane i monitorowanie przebiegu terapii biologicznej w zapaleniach błony naczyniowej  466

14.6. Program lekowy w zapaleniach błony naczyniowej 467

14.6.1. Badania przy kwalifikacji do leczenia adalimumabem 469

14.7. Podsumowanie 472

Piśmiennictwo 472

Skorowidz 475