Pielęgniarstwo Psychiatryczne Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Artur Kochański

CZĘŚĆ I. PODSTAWY PSYCHIATRII     1

1. Rys historyczny opieki psychiatrycznej – Wojciech Kosmowski     3

1.1. Poglądy na zaburzenia psychiczne i formy opieki nad chorymi od starożytności do oświecenia     3

1.2. Narodziny nowożytnej psychiatrii naukowej     5

1.3. Eutanazja i eugenika a psychiatria     6

1.4. Nadużycia psychiatrii do celów politycznych w nazizmie i w systemach komunistycznych     7

1.5. Odkrycia na temat obrazu klinicznego, etiologii i sposobów leczenia zaburzeń psychicznych     8

1.6. Nowoczesne klasyfikacje zaburzeń psychicznych     12

2. Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce – Marek Balicki     19

2.1. Reforma opieki psychiatrycznej     19

2.2. Współczesność – stan opieki psychiatrycznej w Polsce     28

3. Psychiatria – środowiskowy model opieki – Artur Kochański     39

3.1. Psychiatria środowiskowa – koncepcja     39

3.2. Metody oddziaływań w psychiatrii środowiskowej     48

3.2.1. Środowiskowy system opieki psychiatrycznej     50

3.2.2. System pomocy społecznej     53

3.2.3. System aktywizacji zawodowej     56

3.2.4. Organizacje pozarządowe     58

3.3. Zdrowienie     59

3.3.1. Centra zdrowia psychicznego     60

4. Etyczne i prawne aspekty opieki psychiatrycznej – Wojciech Kosmowski     63

4.1. Źródła norm etycznych w medycynie     63

4.2. Wybrane międzynarodowe kodeksy etyczne     64

4.3. Wybrane zawodowe kodeksy norm etycznych w Polsce     66

4.4. Najważniejsze dylematy etyczne w psychiatrii     67

4.5. Główne akty prawne mające zastosowanie w opiece psychiatrycznej     69

4.6. Inne akty prawne     72

4.7. Postępowanie w przypadku kolizji norm etycznych i prawnych     72

5. Metody psychospołeczne w psychiatrii – Wojciech Kosmowski     75

5.1. Psychoterapia psychoanalityczna (psychodynamiczna)     76

5.2. Psychoterapia poznawczo-behawioralna     77

5.3. Psychoterapia humanistyczna     78

5.4. Psychoterapia systemowa     79

5.5. Socjoterapia     80

5.5.1. Wprowadzenie     80

5.5.2. Metody terapii społecznej     80

6. Podstawy neuroanatomii i neuro?izjologii klinicznej – Jan Jaracz     85

6.1. Budowa neuronu i przewodzenie sygnałów     86

6.2. Budowa ośrodkowego układu nerwowego     88

6.3. Systemy funkcjonalne mózgu     92

6.3.1. System przedczołowy     92

6.3.2. Układ limbiczny (mózg emocjonalny)     93

6.4. Systemy neuroprzekaźnikowe     95

6.5. Metody badania mózgu     99

6.5.1. Metody neuro?izjologiczne     99

7. Rozwój psychospołeczny człowieka – Lidia Cierpiałkowska     105

7.1. Rozwój psychiczny człowieka     105

7.1.1. Istota zmian rozwojowych: ciągłość czy etapowość rozwoju człowieka     107

7.1.2. Natura a środowisko – co wpływa na rozwój człowieka?     111

7.1.3. Psychoanaliza i teorie relacji z obiektem     113

7.1.4. Modele rozwoju w ujęciu psychologii humanistycznej     120

7.1.5. Koncepcje poznawczo-rozwojowe     122

7.1.6. Rozwój psychospołeczny w koncepcjach systemowych     126

7.1.7. Modele zadań rozwojowych     129

8. Zdrowie psychiczne i jego zaburzenia – Lidia Cierpiałkowska     135

8.1. Dobrostan i jakość życia w koncepcjach psychologii zdrowia     137

8.1.1. Zdrowie psychiczne w modelu ilościowym     139

8.1.2. Modele społeczno-kulturowe zdrowia     141

8.1.3. Modele i koncepcje teoretyczne zdrowia i zaburzeń psychicznych     142

8.2. Psychopatologia ogólna, szczegółowa i rozwojowa     145

8.3. Klasyfikacje zaburzeń psychicznych     148

9. Podstawy genetyki w psychiatrii – Monika Dmitrzak-Węglarz, Joanna Pawlak, Joanna Twarowska-Hauser     157

9.1. Genetyka populacyjna     157

9.1.1. Badania rodzin     158

9.1.2. Badania bliźniąt     158

9.1.3. Badania adopcyjne     159

9.1.4. Współczynnik odziedziczalności i ryzyko względne     160

9.2. Dziedziczenie zaburzeń psychicznych     161

9.2.1. Choroby złożone     161

9.2.2. Poligeniczność i plejotropizm     161

9.2.3. Interakcja gen × środowisko     163

9.2.4. Fenotyp pośredni – endofenotyp     164

9.3. Warianty genetyczne     165

9.3.1. Metody poszukiwania genów predysponujących     166

9.3.2. Analiza sprzężeń     167

9.3.3. Analiza asocjacji     168

9.3.4. Epigenetyka     170

9.4. Farmakogenetyka     171

9.5. Poradnictwo genetyczne w psychiatrii     176

CZĘŚĆ II. OCENA STANU PSYCHICZNEGO I KOMUNIKOWANIE SIĘ W PSYCHIATRII     181

10. Badanie psychiatryczne – Paweł Kapelski, Daria Dembińska     183

10.1. Cele, przebieg i rodzaje badania psychiatrycznego     183

10.2. Badanie stanu psychicznego     185

10.2.1. Wygląd zewnętrzny     185

10.2.2. Stosunek do badającego     185

10.2.3. Zachowanie i aktywność psychoruchowa     185

10.2.4. Mowa i język     186

10.2.5. Nastrój i afekt     186

10.2.6. Postrzeganie     186

10.2.7. Tok myślenia     187

10.2.8. Treść myślenia     187

10.2.9. Krytycyzm     187

10.2.10. Wgląd     188

10.2.11. Funkcje poznawcze     188

10.3. Wybrane narzędzia oceny stanu psychicznego     190

10.4. Ocena stanu psychologicznego     191

10.4.1. Rozmowa     192

10.4.2. Obserwacja     192

10.5. Ocena neuropsychologiczna     193

10.6. Badania laboratoryjne     193

11. Wywiad psychiatryczny – Andrzej Kobus     197

11.1. Główne cele i zasady przeprowadzania wywiadu     197

11.2. Treść, przebieg i fazy wywiadu     198

11.3. Części wywiadu     199

11.4. Częste mechanizmy obronne     204

11.5. Mody?ikacja wywiadu w zależności od wieku i poziomu rozwoju     206

12. Komunikowanie się z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz     209

12.1. Komunikowanie się społeczne     209

12.2. Relacja terapeutyczna pielęgniarka–pacjent     212

12.2.1. Faza orientacji     212

12.2.2. Faza identy?ikacji     213

12.2.3. Faza eksploracji     214

12.2.4. Faza zakończenia relacji     215

12.3. Zachowania terapeutyczne     216

12.3.1. Zachowania początkujące kontakt i komunikację     217

12.3.2. Zachowania podtrzymujące kontakt     218

12.3.3. Zachowania porządkujące komunikację     223

12.3.4. Zachowania pogłębiające komunikację     224

12.3.5. Zachowania konfrontujące z rzeczywistością     228

12.3.6. Zachowania przygotowujące podstawy do dalszej terapii     230

13. Bariery w komunikowaniu się z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz     233

13.1. Bariery w komunikowaniu się     233

13.1.1. Bariery percepcyjne     233

13.1.2. Bariery społeczne     234

13.1.3. Brak aktywnego słuchania     234

13.2. Zachowania nieterapeutyczne     235

13.2.1. Zachowania niewłaściwie początkujące kontakt i komunikację     235

13.2.2. Zachowania niewłaściwie podtrzymujące komunikację     236

13.2.3. Zachowania niewłaściwie porządkujące komunikację     238

13.2.4. Zachowania niewłaściwie pogłębiające komunikację     240

13.2.5. Zachowania niewłaściwie konfrontujące z rzeczywistością     241

13.3. Zachowania sprzeczne z etyką     244

13.4. Bariery w komunikowaniu się ze strony pielęgniarki i ze strony pacjenta     244

13.5. Zjawisko przeniesienia i przeciwprzeniesienia (ze strony pacjenta)     245

CZĘŚĆ III. PODSTAWY KLINICZNE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH I OPIEKA PIELĘGNIARSKA     247

14. Założenia teoretyczne i specy?ika pielęgniarstwa psychiatrycznego – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Katarzyna Gołębiewska, Justyna Kiejda     249

14.1. Proces pielęgnowania w zaburzeniach psychicznych     249

14.1.1. Specyfika opieki pielęgniarskiej w psychiatrii     251

14.1.2. Etapy procesu pielęgnowania     253

14.2. Dokumentowanie opieki pielęgniarskiej     258

14.3. Środowiskowa psychiatryczna opieka pielęgniarska     266

15. Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne – Filip Rybakowski, Krystyna Górna, Krystyna Jaracz     273

15.1. Postawy kliniczne – Filip Rybakowski     273

15.1.1. Klasyfikacja, częstość występowania     273

15.1.2. Etiopatogeneza     276

15.1.3. Objawy kliniczne     277

15.1.4. Przebieg i rokowanie     278

15.1.5. Różnicowanie     278

15.1.6. Leczenie     280

15.1.7. Pozafarmakologiczne metody leczenia schizofrenii     281

15.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz     281

16. Choroby afektywne – Aleksandra Suwalska, Dorota Łojko, Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda     309

16.1. Podstawy kliniczne – Aleksandra Suwalska, Dorota Łojko     309

16.1.1. Klasyf ikacja, częstość występowania     309

16.1.2. Etiopatogeneza     310

16.1.3. Czynniki biologiczne     311

16.1.4. Czynniki psychospołeczne     311

16.1.5. Objawy kliniczne     312

16.1.6. Przebieg i rokowanie     313

16.1.7. Leczenie     315

16.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda     320

16.2.1. Opieka pielęgniarska w zespole depresyjnym     320

16.2.2. Opieka pielęgniarska w zespole maniakalnym     331

17. Zaburzenia spowodowane zażywaniem substancji psychoaktywnych – Krzysztof Nicpoń, Marcin Ziółkowski, Damian Czarnecki, Krzysztof Opozda, Krystyna Górna     349

17.1. Podstawy kliniczne – Krzysztof Nicpoń, Marcin Ziółkowski, Damian Czarnecki, Krzysztof Opozda     349

17.1.1. Charakterystyka substancji psychoaktywnych     352

17.1.2. Epidemiologia     356

17.1.3. Etiologia     357

17.1.4. Diagnostyka     358

17.1.5. Leczenie     358

17.2. Opieka pielęgniarska – Marcin Ziółkowski, Damian Czarnecki, Krzysztof Opozda, Krystyna Górna     360

18. Zaburzenia jedzenia – Filip Rybakowski, Krystyna Górna, Justyna Kiejda     387

18.1. Podstawy kliniczne – Filip Rybakowski     387

18.1.1. Etopatogeneza     389

18.1.2. Objawy kliniczne     391

18.1.3. Współchorobowość. Przebieg i rokowanie     394

18.1.4. Leczenie     395

18.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Justyna Kiejda     396

18.2.1. Anoreksja, bulimia – problemy pielęgnacyjne, cele opieki i interwencje pielęgniarskie     397

18.2.2. Otyłość – problemy pielęgnacyjne, cele opieki i interwencje pielęgniarskie     407

19. Zaburzenia lękowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną – Dorota Łojko, Aleksandra Suwalska, Ewa Wilczek- -Rużyczka, Katarzyna Wojtas     411

19.1. Podstawy kliniczne – Dorota Łojko, Aleksandra Suwalska     411

19.1.1. Klasy?ikacja, częstość występowania     411

19.1.2. Etiopatogeneza     413

19.1.3. Objawy kliniczne     414

19.1.4. Leczenie     419

19.2. Opieka pielęgniarska – Ewa Wilczek-Rużyczka, Katarzyna Wojtas     420

19.2.1. Problemy, cele opieki i interwencje pielęgniarskie wobec pacjenta z zaburzeniami lękowymi związanymi ze stresem i pod postacią somatyczną     420

20. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – Małgorzata Wojtanowska-Bogacka, Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Urszula Baron     431

20.1. Podstawy kliniczne – Małgorzata Wojtanowska-Bogacka     431

20.1.1. Rys historyczny     431

20.1.2. Klasy?ikacja     432

20.1.3. Epidemiologia     433

20.1.4. Etiopatogeneza     433

20.1.5. Badania neuropsychologiczne     436

20.1.6. Badania immunologiczne     436

20.1.7. Objawy kliniczne     437

20.1.8. Przebieg i rokowanie     438

20.1.9. Różnicowanie     439

20.1.10. Spektrum zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych     441

20.1.11. Leczenie     442

20.1.12. Strategie farmakoterapeutyczne     442

20.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Urszula Baron     445

21. Zaburzenia osobowości – Wojciech Kosmowski, Aleksandra Cieślik     455

21.1. Podstawy kliniczne – Wojciech Kosmowski     455

21.1.1. Rozpowszechnienie     456

21.1.2. Etiopatogeneza     456

21.1.3. Obraz kliniczny poszczególnych zaburzeń osobowości     458

21.1.4. Badania dodatkowe w diagnostyce zaburzeń osobowości     462

21.1.5. Przebieg i rokowanie     463

21.1.6. Profilaktyka i leczenie     463

21.1.7. Psychoterapia zaburzeń osobowości     464

21.1.8. Farmakoterapia zaburzeń osobowości     464

21.2. Opieka pielęgniarska – Aleksandra Cieślik     465

22. Zaburzenia wieku rozwojowego – Agnieszka Słopień, Krystyna Górna, Urszula Baron, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda     475

22.1. Zaburzenia ze spektrum autyzmu     475

22.1.1. Podstawy kliniczne – Agnieszka Słopień     475

22.1.2. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Urszula Baron     488

22.2. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Zachowania destrukcyjne lub zaburzenia dyssocjalne     495

22.2.1. Podstawy kliniczne – Agnieszka Słopień     495

22.2.2. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Zaburzenia zachowania – zachowania destrukcyjne lub zaburzenia dyssocjalne. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda     510

23. Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego – Anna Leszczyńska-Rodziewicz, Artur Kochański, Krystyna Górna, Amelia Patrzała, Krystyna Jaracz     531

23.1. Podstawy kliniczne – Anna Leszczyńska-Rodziewicz, Artur Kochański     531

23.1.1. Zaburzenia afektywne     532

23.1.2. Zaburzenia świadomości     534

23.1.3. Otępienie     537

23.1.4. Zaburzenia psychotyczne wieku podeszłego     540

23.1.5. Zaburzenia lękowe     542

23.1.6. Zaburzenia osobowości na podłożu organicznego uszkodzenia OUN     542

23.1.7. Nadużywanie substancji psychoaktywnych     543

23.2. Zaburzenia otępienne. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Amelia Patrzała, Krystyna Jaracz     543

23.3. Inne zaburzenia psychiczne wieku podeszłego. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Amelia Patrzała     562

23.3.1. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach depresyjnych     562

23.3.2. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach świadomości     578

23.3.3. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach psychotycznych     590

23.3.4. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach lękowych     591

23.3.5. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach psychicznych wieku podeszłego – zaburzenia osobowości na podłożu organicznym     591

24. Zaburzenia psychiczne w wybranych chorobach somatycznych – Jan Jaracz, Krystyna Jaracz, Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska     595

24.1. Podstawy kliniczne – Jan Jaracz     596

24.1.1. Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych we współczesnych klasyfikacjach chorób     596

24.1.2. Przyczyny zaburzeń psychicznych w przebiegu chorób somatycznych     597

24.1.3. Wpływ zaburzeń psychicznych na przebieg chorób somatycznych     599

24.1.4. Rozpoznawanie zaburzeń psychicznych w chorobach somatycznych     600

24.1.5. Zaburzenia psychiczne w wybranych chorobach neurologicznych     601

24.1.6. Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywienia i przemiany metabolicznej     607

24.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Jaracz, Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska     612

25. Zaburzenia psychoseksualne – Zbigniew Bielan, Krystyna Górna, Urszula Baron     617

25.1. Podstawy kliniczne – Zbigniew Bielan     617

25.1.1. Dysfunkcja seksualna niespowodowana zaburzeniami organicznymi ani chorobą somatyczną     620

25.1.2. Zaburzenie pożądania seksualnego o charakterze hipoaktywnym (hypoactive sexual desire dysfunction)     621

25.1.3. Zaburzenie kompulsywnych zachowań seksualnych (compulsive sexual behaviour disorder)     625

25.1.4. Zaburzenia preferencji seksualnych     629

25.1.5. Złożone zaburzenia preferencji seksualnych     633

25.1.6. Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną     635

25.1.7. Terapia seksuologiczna     637

25.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Urszula Baron     639

Skorowidz     653