Dietetyka w Chorobach Nowotworowych Szawłowski, Gromadzka-Ostrowska

I. Schemat postępowania w opiece dietetycznej pacjentów z chorobą nowotworową 1

I.1 Ocena sposobu żywienia – Dariusz Włodarek  3

Metody jakościowe oceny sposobu żywienia  4

Metoda badania częstotliwości spożycia  5

Metoda bieżącego notowania  6

Metoda wywiadu o spożyciu w ciągu ostatnich 24 godzin 7

I.2 Ocena stanu odżywienia – Andrzej W. Szawłowski  11

Podsumowanie  16

I.3 Ocena stanu zdrowia i jakości życia – Danuta Gajewska  19

Definicja jakości życia  19

Metody oceny jakości życia  22

I.4 Ustalenie zapotrzebowania energetycznego – Ewa Lange  25

I.5 Ustalenie zapotrzebowania na makro- i mikroskładniki diety – Dariusz Włodarek 35

Makroskładniki 36

Białko 36

Normy na białko dla dorosłych osób zdrowych  38

Tłuszcze 38

Węglowodany  41

Mikroskładniki  42

Podsumowanie  46

I.6 Analiza stężeń i ustalenie podaży pierwiastków śladowych w profilaktyce i leczeniu nowotworów – Jan Lubiński 49

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  50

Kobiety bez wykrytej mutacji w genie BRCA1  50

Kobiety z wykrytą mutacją w genie BRCA1  52

Mężczyźni 53

Przeżycia chorych z nowotworami złośliwymi  54

Rak piersi  54

Rak prostaty 55

Rak krtani 56

Rak płuca  57

Rak trzustki  58

Czerniak złośliwy  59

Techniki analityczne  59

Oznaczenie stężenia pierwiastków  59

Genotypowanie  59

Wyniki  60

Selen  60

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  60

Długość okresu przeżycia chorych z nowotworami 63

Uwagi dietetyczne i podsumowanie 66

Arsen 68

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  68

Przeżycia chorych z rakami 70

Uwagi dietetyczne i podsumowanie 71

Kadm 72

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  72

Uwagi dietetyczne i podsumowanie 74

Cynk  74

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  75

Długość okresu przeżycia chorych z nowotworami  77

Uwagi dietetyczne i podsumowanie 79

Miedź  80

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  80

Przeżycie chorych z rakami  81

Uwagi dietetyczne i podsumowanie  82

Ołów  83

Ocena ryzyka nowotworów złośliwych  83

Uwagi dietetyczne i podsumowanie  84

Mangan  85

Przeżycie chorych z nowotworami złośliwymi  85

Uwagi dietetyczne i podsumowanie  86

Chrom  86

Przeżycie chorych z nowotworami złośliwymi  87

Uwagi dietetyczne i podsumowanie  88

Normy stężeń pierwiastków śladowych  88

Podsumowanie  91

I.7 Zasady prawidłowego żywienia i układania jadłospisów – Kinga Biernacka-Stefańska  95

I.8 Indywidualizacja żywienia chorych na nowotwory – Danuta Gajewska 103

Dieta w chorobie nowotworowej  104

Spersonalizowane żywienie  105

Współczesny model opieki żywieniowej  108

I.9 Edukacja żywieniowa pacjenta z chorobą nowotworową oraz jego opiekuna – Aleksandra Ulatowska  111

Skuteczność edukacji żywieniowej u osób z nowotworami  112

Edukacja rodziny lub opiekunów pozarodzinnych osoby chorej 113

Planowanie edukacji żywieniowej  114

Cele edukacji żywieniowej  115

Metody edukacji  116

I.10 Modyfikacje dietetyczne zależne od lokalizacji nowotworu  121

Nowotwory przełyku – Dariusz Włodarek  121

Nowotwory żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego – Ewa Lange 127

Profilaktyka  128

Znaczenie czynników żywieniowych w zmniejszaniu ryzyka zachorowania  129

Znaczenie czynników żywieniowych w zwiększaniu ryzyka zachorowania  130

Dietoterapia  133

Nowotwory jelita grubego – Dariusz Włodarek  142

Podsumowanie  149

Nowotwory wątroby i trzustki – Kinga Biernacka-Stefańska  150

Nowotwory wątroby  150

Profilaktyka 151

Żywienie osób z rakiem wątroby  154

Nowotwory trzustki 155

Profilaktyka 156

Żywienie osób z rakiem trzustki  157

Nowotwory piersi – Ewa Lange  159

Dietoprofilaktyka 160

Znaczenie czynników żywieniowych w zmniejszaniu ryzyka zachorowania na raka piersi  160

Znaczenie czynników żywieniowych w zwiększaniu ryzyka zachorowania na raka piersi  163

Dietoterapia 165

Nowotwory prostaty i jąder – Dariusz Włodarek  180

Nowotwory prostaty  180

Nowotwory jąder 187

Nowotwory nerek – Danuta Gajewska  188

Profilaktyka raka nerki 191

Znaczenie czynników żywieniowych w zmniejszaniu ryzyka zachorowania  192

Znaczenie czynników żywieniowych w zwiększaniu ryzyka powstania nowotworów nerki  194

Żywienie chorych z rakiem nerki 195

Nowotwory pęcherza moczowego – Danuta Gajewska 208

Profilaktyka  210

Znaczenie czynników żywieniowych w zmniejszaniu ryzyka zachorowania  210

Warzywa i owoce  211

Żurawina  212

Podaż płynów 212

Produkty mleczne 213

Spożycie herbaty 213

Mikroskładniki  214

Znaczenie czynników żywieniowych w zwiększaniu ryzyka raka pęcherza moczowego  214

Spożycie wody skażonej arsenem 214

Spożycie kawy 215

Spożycie żywności skażonej kadmem  215

Spożycie alkoholu 216

Spożycie mięsa i przetworów mięsnych 216

Ilość i jakość tłuszczu 216

Żywienie osób z nowotworem pęcherza moczowego  217

Nowotwory płuc – Ewa Lange  222

Profilaktyka  222

Znaczenie czynników żywieniowych w zmniejszaniu ryzyka zachorowania  223

Znaczenie czynników żywieniowych w zwiększaniu ryzyka zachorowania  226

Dietoterapia  230

Nowotwory tarczycy – Anna Lewitt 237

Profilaktyka raka tarczycy  239

Czynniki dietetyczne modyfikujące ryzyko wystąpienia raka tarczycy 239

Choroby jako zespół czynników ryzyka i zaburzenia metaboliczne a ryzyko powstania raka tarczycy  248

Dietoprofilaktyka raka tarczycy  249

Modyfikacja diety w niedoczynności tarczycy jako profilaktyka raka tarczycy 261

Zalecenia żywieniowe w chorobie Hashimoto 264

Podsumowanie 265

Odżywianie osób z rakiem tarczycy 269

Dietoterapia raka tarczycy  271

Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego – Dariusz Włodarek  283

Nowotwory systemowe – Dariusz Włodarek 286

Białaczki 286

Profilaktyka 286

Chłoniaki 288

Profilaktyka  288

I.11 Modyfikacje dietetyczne zależne od objawów towarzyszących rozwojowi choroby nowotworowej 291

Zmęczenie – Ewa Lange 291

Zmęczenie – przyczyny i objawy towarzyszące  291

Ocena i terapia zmęczenia 295

Dietoterapia zmęczenia 296

Podsumowanie  300

Zaburzenia odczuwania smaku i brak apetytu – Magdalena Jodkiewicz  304

Zaburzenia odczuwania smaku i brak apetytu – przyczyny i leczenie 304

Dietoterapia stosowana przy zaburzeniach odczuwania smaku i braku apetytu 305

Uczucie wczesnej sytości – Magdalena Jodkiewicz 307

Przyczyny i leczenie uczucia wczesnej sytości 307

Dietoterapia uczucia wczesnej sytości 308

Nudności i wymioty – Magdalena Jodkiewicz  310

Nudności i wymioty – przyczyny i podział  310

Nudności i wymioty – leczenie  311

Nudności i wymioty – dietoterapia  311

Zapalenie jamy ustnej i przełyku – Magdalena Jodkiewicz 314

Zapalenie jamy ustnej i przełyku – czynniki ryzyka i zalecenia ogólne 314

Zapalenie jamy ustnej i przełyku – klasyfikacja 315

Zapalenie jamy ustnej i przełyku – zalecenia żywieniowe 316

Zapalenie błony śluzowej żołądka – Magdalena Jodkiewicz 318

Zapalenie błony śluzowej żołądka – czynniki ryzyka i etiopatogeneza 318

Zapalenie błony śluzowej żołądka – zalecenia dietetyczne  319

Biegunki – Magdalena Jodkiewicz  321

Biegunki – przyczyny i podział  321

Biegunki – leczenie i zalecenia dietetyczne 322

Zaparcia – Magdalena Jodkiewicz 324

Zaparcia – przyczyny i postępowanie 324

Zaparcia – zalecenia dietetyczne  325

Niedokrwistość – Dariusz Włodarek 327

Żelazo  329

Witamina B12  330

Foliany (kwas foliowy lub folacyna)  331

Dieta  332

Zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej – Ewa Lange  334

Wpływ terapii na gospodarkę lipidową i węglowodanową  334

Zalecenia żywieniowe  339

I.12 Modyfikacje dietetyczne wynikające ze sposobu leczenia przeciwnowotworowego, występujących objawów ubocznych tych terapii i fazy rozwoju nowotworu  347

Żywienie pacjentów ze stomią – Kinga Biernacka-Stefańska  347

Zalecenia dietetyczne dla osób ze stomią  348

Podstawowe zalecenia  348

Zalecenia w ileostomii  348

Powikłania występujące u osób ze stomią  350

Zaparcia  350

Biegunka  351

Gazy  352

Żywienie w trakcie chemio- i radioterapii – Magdalena Jodkiewicz 353

Żywienie w anoreksji i niedożywieniu – Danuta Gajewska  357

Zalecenia dietetyczne dla pacjentów onkologicznych z jadłowstrętem i/lub utratą apetytu 358

Żywienie pacjentów niedożywionych  361

Konsekwencje niedożywienia  364

Zalecenia dietetyczne dla pacjentów niedożywionych 365

Energetyczność diety i podaż białka  367

Proporcje węglowodany – tłuszcze  368

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3  368

Modyfikacje dietetyczne zalecane w profilaktyce i leczeniu niedożywienia u pacjentów onkologicznych  369

Żywienie w terminalnej fazie choroby nowotworowej – Magdalena Jodkiewicz  371

II. Wsparcie żywieniowe leczenia przeciwnowotworowego 375

II.1 Suplementacja i możliwości zastosowania roślin leczniczych w dietoterapii chorób nowotworowych – Ewa Lange  377

Możliwości wykorzystania suplementacji we wspomaganiu dietoterapii chorób nowotworowych  379

Przykłady roślin leczniczych mogących znaleźć zastosowanie we wspomaganiu leczenia przeciwnowotworowego 385

Przykłady roślin leczniczych mogących znaleźć zastosowanie we wspomaganiu dietoterapii u osób leczonych przeciwnowotworowo 387

II.2 Zastosowanie preparatów do leczenia żywieniowego w dietoterapii chorób nowotworowych – Ewa Lange 409

II.3 Żywienie wspomagające odporność w dietoterapii chorób nowotworowych – Jacek Wilczak  435

Glutamina 436

Arginina  448

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3  450

Probiotyki, prebiotyki i postbiotyki  452

Beta-glukany  454

Podsumowanie  458

III. Zalecenia żywieniowe w dietoprofilaktyce wtórnej chorób nowotworowych 461

III.1 Zalecenia żywieniowe w dietoprofilaktyce wtórnej chorób nowotworowych – Dariusz Włodarek  463

IV. Przykładowe racje pokarmowe dla wybranych modyfikacji dietetycznych 475

IV.1 Dieta łatwostrawna – Kinga Biernacka-Stefańska  477

Przykładowe jadłospisy diety lekkostrawnej  478

IV.2 Dieta o zmniejszonym udziale tłuszczu – Kinga Biernacka-Stefańska  489

Zasady diety o zmniejszonym udziale tłuszczu  490

Przykładowe jadłospisy do wykorzystania w diecie o zmniejszonym udziale tłuszczu  491

IV.3 Dieta bezmleczna – Kinga Biernacka-Stefańska 503

Przykładowe jadłospisy, które mają zastosowanie w diecie bezmlecznej 505

IV.4 Dieta o zwiększonym udziale białka – Kinga Biernacka-Stefańska  517

Zasady diety wysokobiałkowej  518

Przykładowe jadłospisy w diecie o zwiększonym udziale białka  519

V. Fakty i mity żywieniowe 531

V.I Fakty i mity żywieniowe – Anna Lewitt  533

Znaczenie rzetelnych informacji w procesie terapeutycznym 533

Wiarygodne źródła informacji dla pacjentów na temat leczenia, żywienia w trakcie terapii i dietoprofilaktyki chorób nowotworowych  535

Profesjonalne poradnictwo dietetyczne 536

Fakty i mity żywieniowe 538

Przegląd wybranych diet alternatywnych  560

Skorowidz 573