Psychofarmakologia Kliniczna Rybakowskiego Rybakowski

Przedmowa XXIX

Wykaz wybranych akronimów XXXI

WSTĘP 1

1. Rys historyczny psychofarmakologii klinicznej Janusz Rybakowski 3

1. Narodziny psychofarmakologii klinicznej 3

2. Rozwój leków przeciwpsychotycznych 4

3. Rozwój leków przeciwdepresyjnych 7

4. Rozwój leków normotymicznych 11

5. Rozwój leków anksjolitycznych 15

6. Rozwój leków prokognitywnych 16

Na zakończenie... 17

Piśmiennictwo 19

2. Anatomia funkcjonalna mózgu Małgorzata Kossut 21

1. Ogólna organizacja ośrodkowego układu nerwowego 21

2. Kresomózgowie – półkule mózgu 22

3. Międzymózgowie – wzgórze, nadwzgórze i podwzgórze 25

4. Układ limbiczny 25

5. Obszary asocjacyjne kory mózgowej 27

Kora przedczołowa 27

Tylna kora ciemieniowa 28

Skroniowa kora asocjacyjna 29

Kora wyspowa 29

6. Sieci funkcjonalne mózgu 30

7. Przykłady neuroanatomicznego podłoża funkcji specyficznych  dla ludzkiego mózgu 33

Język i mowa 33

Liczby i matematyka 35

Na zakończenie... 37

Piśmiennictwo 37

3. Podstawy neurochemii ośrodkowego układu nerwowego Piotr Maciejak 39

1. Wprowadzenie 39

2. Neuroprzekaźniki o budowie aminokwasowej 45

3. Acetylocholina oraz neuroprzekaźniki monoaminowe 52

Acetylocholina 52

Neuroprzekaźniki katecholaminowe 55

Dopamina 55

Noradrenalina, adrenalina 59

Serotonina 64

Histamina 69

4. Neuroprzekaźniki purynowe 72

5. Neuroprzekaźniki o budowie peptydowej 74

Opioidy 76

Substancja P 79

Neuropeptyd Y 81

Kortykoliberyna 83

6. Neuroprzekaźniki o budowie lipidowej 85

Endokannabinoidy 85

Neurosteroidy 87

7. Neurotransmitery gazowe 89

Tlenek azotu (NO) 89

Siarkowodór (H2S) 90

Tlenek węgla (CO) 90

Na zakończenie... 91

Piśmiennictwo 91

LEKI PSYCHOTROPOWE 93

4. Przegląd aktualnej nomenklatury leków psychotropowych i wprowadzenie do nomenklatury opartej na neuronauce Jerzy Samochowiec 95

1. Aktualna nomenklatura 95

2. Nomenklatura oparta na neuronauce (neuroscience-based nomenclature, NbN) 98

Na zakończenie... 106

Piśmiennictwo 107

5. Leki przeciwpsychotyczne Marcin Siwek, Krzysztof Wojtasik-Bakalarz 109

1. Mechanizmy działania leków przeciwpsychotycznych 109

2. Działania niepożądane leków przeciwpsychotycznych 113

Działania niepożądane leków przeciwpsychotycznych wspólne dla wszystkich grup LPP 113

Objawy pozapiramidowe 113

Hiperprolaktynemia 118

Wzrost masy ciała i zespół metaboliczny 120

Sedacja 121

Sercowo-naczyniowe działania niepożądane 122

Działanie antycholinergiczne 124

Hepatotoksyczność 124

Niewydolność oddechowa i zapalenie płuc 125

Drgawki 125

Reakcje skórne 126

Okulistyczne działania niepożądane 126

Hematologiczne działania niepożądane 127

Hiponatremia 128

Zaburzenia funkcji tarczycy 129

Hipotermia 129

Zaburzenia połykania 130

Uszkodzenie nerek 130

Objawy obsesyjno-kompulsyjne 130

Zaburzenia kontroli impulsów 131

Ryzyko śmierci 131

Działania niepożądane LPP – podsumowanie 131

3. Charakterystyka poszczególnych leków przeciwpsychotycznych 134

Leki I generacji 134

Chlorpromazyna 134

Flufenazyna (lek niedostępny w Polsce od 2004 r.) 135

Perfenazyna (lek niedostępny w Polsce od 2013 r.) 136

Lewomepromazyna (metotrimeprazyna) 137

Perazyna 138

Haloperidol 139

Chlorprotiksen 140

Zuklopentiksol 141

Flupentiksol 142

Loksapina (lek niedostępny w Polsce) 144

Sulpiryd 145

Tiapryd 146

Leki II generacji 147

Klozapina 147

Olanzapina 150

Kwetiapina 152

Risperidon 153

Paliperidon 155

Iloperidon (lek niedostępny w Polsce) 157

Ziprasidon 158

Lurasidon 159

Asenapina (lek niedostępny w Polsce) 160

Sertindol 162

Amisulpryd 163

Lumateperon (lek niedostępny w Polsce) 164

Leki III generacji 166

Aripiprazol 166

Brekspiprazol (lek niedostępny w Polsce) 167

Kariprazyna 168

Pozostałe 170

Pimawanseryna (lek niedostępny w Polsce) 170

4. Leki przeciwpsychotyczne w fazie badań klinicznych 171

5. Terapia monitorowana (therapeutic drug monitoring, TDM) 171

Na zakończenie... 174

Piśmiennictwo 174

6. Leki przeciwdepresyjne Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska 177

1. Podział i mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych 177

2. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) 178

Citalopram 178

Escitalopram 179

Fluoksetyna 180

Fluwoksamina 182

Paroksetyna 183

Sertralina 184

3. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) 185

Duloksetyna 185

Milnacipran 187

Wenlafaksyna 188

4. Zespół serotoninergiczny 189

5. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) 190

Amitriptylina 191

Amoksapina 192

Doksepina 193

Imipramina 194

Klomipramina 195

Opipramol 197

Inne leki przeciwdepresyjne o budowie trójpierścieniowej 198

Dezipramina 198

Nortriptylina 199

6. Zespół antycholinergiczny 200

7. Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (i dopaminy) 201

Bupropion 201

Reboksetyna 202

8. Antagoniści receptorów adrenergicznych i serotonergicznych 203

Mianseryna 203

Mirtazapina 204

Trazodon 205

Wortioksetyna 206

9. Inhibitory monoaminoksydazy (MAOI) 207

Fenelzyna 208

Tranylcypromina 209

Moklobemid 210

10. Pozostałe leki przeciwdepresyjne 211

Tianeptyna 211

Agomelatyna 212

Esketamina 213

Breksanolon 213

Na zakończenie... 214

Piśmiennictwo 214

7. Leki normotymiczne Janusz Rybakowski 217

1. Leki normotymiczne I generacji 218

Sole litu 218

Walproiniany 226

Karbamazepina 230

Okskarbazepina 233

2. Leki normotymiczne II generacji 234

Atypowe leki przeciwpsychotyczne 234

Klozapina 234

Olanzapina 235

Kwetiapina 236

Aripiprazol 237

Risperidon 238

Lamotrigina 238

3. Inne leki o własnościach normotymicznych 240

Na zakończenie... 240

Piśmiennictwo 241

8. Leki prokognitywne Jakub Kaźmierski, Radosław Magierski 243

1. Leki prokognitywne o różnych zastosowaniach 244

Leki działające na błony komórkowe 244

Piracetam 244

Cytykolina 245

Leki o działaniu naczyniowym 247

Winpocetyna 247

Nicergolina 248

Preparaty ziołowe i witaminy 249

Ginkgo biloba 249

Żeń-szeń 250

Witaminy 250

Leki o innym mechanizmie działania 250

Cerebrolizyna 250

2. Leki prokognitywne zarejestrowane w chorobie Alzheimera 251

Leki biologiczne (przeciwciała monoklonalne) 251

Adukanumab 251

Inhibitory cholinoesterazy 252

Takryna 252

Donepezil 253

Riwastigmina 255

Galantamina 257

Antagonista receptora NMDA 258

Memantyna 258

Na zakończenie... 260

Piśmiennictwo 260

9. Leki anksjolityczne i nasenne Adam Wichniak 263

9A. Leki anksjolityczne 263

1. Pochodne benzodiazepiny 263

Alprazolam 266

Bromazepam 267

Chlordiazepoksyd 268

Diazepam 269

Estazolam 269

Klobazam 270

Klonazepam 271

Klorazepat 272

Lorazepam 272

Lormetazepam 273

Midazolam 274

Nitrazepam 274

Oksazepam 275

Temazepam 276

2. Inne leki anksjolityczne 276

Hydroksyzyna 277

Pregabalina 278

Buspiron 279

9B. Leki nasenne 281

1. Niebenzodiazepinowe leki nasenne 281

Zolpidem 283

Zopiklon i eszopiklon 284

Zaleplon 285

2. Inne leki nasenne 286

Doksylamina 286

Difenhydramina 288

Doksepina i sedatywne leki przeciwdepresyjne 289

Melatonina i leki melatoninergiczne 289

Antagoniści receptorów oreksynowych 291

Na zakończenie... 291

Piśmiennictwo 292

10. Leki stymulujące Adam Wichniak, Aleksandra Wierzbicka 293

1. Leki stosowane w leczeniu nadmiernej senności 293

Modafinil i armodafinil 293

Pitolisant 295

Solriamfetol 296

Selegilina 298

Leki o innym mechanizmie działania (niestymulujące) 298

2. Leki stosowane w leczeniu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) 299

Metylofenidat 299

Pochodne amfetaminy 301

Lisdeksamfetamina 301

Leki o innym mechanizmie działania (niestymulujące) 302

Atomoksetyna 302

Guanfacyna 303

Wiloksazyna 305

Na zakończenie... 306

Piśmiennictwo 307

11. Leki stosowane w terapii uzależnień Bogusław Habrat 309

1. Leki stosowane głównie w terapii uzależnień i niektórych stanów im towarzyszących (zespoły abstynencyjne, ostre zatrucia) 309

Długo działający antagoniści receptora opioidowego: naltrekson i nalmefen 309

Naltrekson 310

Nalmefen 311

Akamprozat 312

Disulfiram 313

2. Leki stosowane w terapii substytucyjnej: agoniści i częściowi agoniści receptorów opioidowych 315

Metadon 315

Buprenorfina i łączone preparaty buprenorfiny z naltreksonem 316

Inne opioidy 318

Wolno uwalniająca się doustna morfina (slow-release oral morphine, SROM) 318

Kodeina (dihydrokodeina) 319

Heroina (diacetylomorfina) 319

Nalokson 320

3. Leki stosowane w terapii uzależnień innych niż od alkoholu, opioidów i nikotyny 321

Baklofen 321

Flumazenil 322

4. Leki stosowane w terapii uzależnienia od nikotyny 323

Wareniklina i cytyzyna 323

Na zakończenie... 325

Piśmiennictwo 325

12. Inne leki o działaniu psychotropowym lub stosowane w psychiatrii Janusz Rybakowski 327

1. Środki działające poprzez układ neuroendokrynny 327

Hormony tarczycy 327

Leki działające na oś reprodukcyjną 328

Estrogeny 328

Syntetyczni agoniści gonadoliberyny 329

Syntetyczne pochodne progesteronu 329

Leki o działaniu hamującym na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza 330

Melatonina 331

2. Środki działające na neuroprzekaźnictwo 332

Antagoniści receptorów β-adrenergicznych: propranolol i pindolol 332

Antagoniści receptorów α-adrenergicznych: klonidyna 333

Leki antycholinergiczne: biperiden i triheksfenidyl 334

Leki dopaminergiczne: amantadyna, bromokryptyna, apomorfina 335

3. Inhibitory fosfodiesterazy typu 5 (PDE5) 337

Sildenafil 337

Wardenafil i tadalafil 338

4. Kwasy tłuszczowe nienasycone 339

5. Środki psychodeliczne i podobne 340

Psylocybina 341

3,4-Metylenodioksymetamfetamina (MDMA) 342

Kannabidiol 343

Na zakończenie... 344

Piśmiennictwo 344

13. Badania kliniczne leków psychotropowych Tomasz Szafrański 347

1. Wprowadzenie 347

2. Badanie kliniczne leku – definicja 348

3. Fazy badań leków 350

Badania przedkliniczne 350

Badania kliniczne 351

4. Rejestracja nowego leku 353

Leki generyczne i leki biopodobne 354

Rozwój psychofarmakologii i problem „me-too” 355

5. Zagadnienia etyczne i regulacje prawne 356

6. Wybrane zagadnienia dotyczące specyfiki badań klinicznych leków psychotropowych 358

Zgoda na udział w badaniach klinicznych 359

Placebo w psychiatrii 360

Standard raportowania prowadzenia badań i wyników 363

Skale kliniczne używane w badaniach leków psychotropowych 363

Ocena ryzyka zachowania samobójczego 366

Badania dotyczące substancji psychodelicznych 366

Na zakończenie... 368

Piśmiennictwo 369

FARMAKOTERAPIA WYBRANYCH JEDNOSTEK PSYCHIATRYCZNYCH 371

14. Farmakoterapia schizofrenii Marek Jarema 373

1. Obraz kliniczny choroby 373

2. Ogólne zasady farmakoterapii schizofrenii 375

Wskazania do leczenia farmakologicznego 375

Dobór LPP do potrzeb pacjenta 375

Dobór dawki leku przeciwpsychotycznego 376

Ocena skuteczności farmakoterapii 376

Ocena współpracy chorego w leczeniu (compliance, adherence to treatment), tzn. przestrzegania zaleceń w kwestii przyjmowania leków według zaleceń lekarskich 378

Okres leczenia 380

Zmiana leczenia i leczenie skojarzone 384

3. Leczenie pierwszego epizodu schizofrenii 387

4. Leczenie zaostrzeń i nawrotów schizofrenii 390

5. Leczenie objawów negatywnych schizofrenii 394

6. Leczenie schizofrenii lekoopornej 395

7. Leczenie zaburzeń z kręgu (spektrum) schizofrenii 398

8. Oddziaływania pozafarmakologiczne 400

Na zakończenie... 401

Piśmiennictwo 401

15. Farmakoterapia choroby afektywnej dwubiegunowej Janusz Rybakowski 403

1. Obraz kliniczny choroby 403

2. Farmakoterapia ChAD 406

3. Farmakoterapia zespołu maniakalnego 406

4. Farmakoterapia zespołu depresyjnego w przebiegu ChAD 409

5. Farmakoterapia epizodów mieszanych ChAD 412

Stan mieszany maniakalny 412

Stan mieszany depresyjny 412

6. Farmakoterapia choroby afektywnej dwubiegunowej z szybką zmianą faz 412

7. Farmakologiczna profilaktyka nawrotów ChAD 413

Lit 413

Walproinian 416

Karbamazepina 417

Olanzapina 418

Kwetiapina 418

Lamotrigina 419

Klozapina 419

Aripiprazol 420

Risperidon 420

Leki przeciwpsychotyczne w iniekcjach o przedłużonym działaniu 420

Leki przeciwdepresyjne 420

Inne leki 421

8. Ogólne rekomendacje farmakologicznej profilaktyki ChAD 421

9. Niektóre czynniki wyboru leku normotymicznego dla kuracji profilaktycznej 423

10. Metody psychoterapeutyczne wspomagające farmakoterapię ChAD 424

Na zakończenie... 426

Piśmiennictwo 427

16. Farmakoterapia depresji 429

16A. Obraz kliniczny depresji Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska 429

1. Kryteria diagnostyczne 430

2. Kliniczne postacie depresji 432

Na zakończenie... 433

Piśmiennictwo 433

16B. Zasady farmakoterapii depresji Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska 435

1. Cele leczenia depresji 435

2. Psychoedukacja pacjenta 436

3. Wybór leku przeciwdepresyjnego 436

4. Algorytm leczenia epizodu depresyjnego 441

5. Postępowanie w depresji lekoopornej 442

6. Leczenie podtrzymujące 444

7. Leczenie przeciwdepresyjne kobiet w wieku rozrodczym 445

Na zakończenie... 446

Piśmiennictwo 446

16C. Farmakologiczna profilaktyka nawrotów depresji Jan Jaracz 448

1. Nawroty depresji 448

2. Metody zapobiegania nawrotom depresji w przebiegu ZDN 449

Leki przeciwdepresyjne i sole litu 449

Niefarmakologiczne metody biologiczne 452

Psychoterapia 453

Sekwencyjna i okresowa profilaktyka nawrotów depresji 453

Leczenie okresowe 454

3. Standardy leczenia profilaktycznego depresji nawracającej 454

4. Skutki długotrwałego stosowania leków przeciwdepresyjnych 457

Upadki 457

Wydłużenie odcinka Qtc 457

Krwawienia 458

Leki przeciwdepresyjne a otępienie 458

Na zakończenie... 459

Piśmiennictwo 459

16D. Farmakoterapia depresji lekoopornej Dominika Dudek, Krzysztof Wojtasik-Bakalarz 462

1. Definicja depresji lekoopornej 462

2. Zaawansowanie lekooporności 463

3. Postępowanie w depresji lekoopornej 464

Optymalizacja dawki 465

Dalsze postępowanie 465

Zmiana leku 466

Dołączenie drugiego leku przeciwdepresyjnego 467

4. Augmentacja 468

Lit 468

Leki przeciwpsychotyczne 468

Hormony tarczycy 470

Lamotrigina 470

Leki psychostymulujące 471

Esketamina 471

Inne metody augmentacji 472

5. Oddziaływania pozafarmakologiczne 472

Psychoterapia 472

Metody neuromodulacyjne 472

Chronoterapia 473

Na zakończenie... 473

Piśmiennictwo 474

16E. Psychoterapia wspomagająca farmakoterapię depresji Dominika Dudek, Anna Wasik 476

1. Wprowadzenie 476

2. Korzyści płynące z psychoterapii stosowanej bez połączenia i w połączeniu z farmakoterapią w leczeniu depresji 478

3. Ograniczenie i korzyści psychoterapii depresji 480

Współwystępowanie innych zaburzeń 480

Zaburzenia architektury snu 484

Na zakończenie... 484

Piśmiennictwo 485

17. Farmakoterapia zaburzeń ze spektrum autyzmu Filip Rybakowski 487

1. Objawy i rozpowszechnienie zaburzeń ze spektrum autyzmu 487

2. Farmakoterapia zaburzeń współwystępujących 488

Drażliwość i leki przeciwpsychotyczne 488

Leki psychostymulujące, przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne 489

3. Nowe perspektywy farmakoterapii autyzmu 490

4. Farmakoterapia w kontekście psychoterapii zaburzeń ze spektrum autyzmu 493

Na zakończenie... 494

Piśmiennictwo 494

18. Farmakoterapia zespołu obsesyjno-kompulsyjnego Piotr Gałecki, Katarzyna Bliźniewska-Kowalska 497

1. Wprowadzenie 497

2. Charakterystyka kliniczna zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD) 497

Kryteria diagnostyczne zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego 498

Główne objawy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego 499

Rozpowszechnienie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych 500

3. Ogólne zasady leczenia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych 500

4. Farmakoterapia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych 501

Leki przeciwdepresyjne 501

Postępowanie w przypadku OCD opornego na leczenie 502

5. Zaburzenia pokrewne 504

Cielesne zaburzenie dysmorficzne (dysmorfofobia) 504

Zbieractwo patologiczne (zaburzenia gromadzenia, syllogomania) 504

Trichotillomania (zaburzenie z wyrywaniem włosów) 504

Dermatotillomania 505

Na zakończenie... 505

Piśmiennictwo 505

19. Farmakoterapia zespołów lękowych Sławomir Murawiec, Piotr Gałecki 507

1. Rozpowszechnienie zaburzeń lękowych 507

2. Zespoły lękowe według ICD-11 507

Zaburzenie lękowe uogólnione 508

Zaburzenia lękowe z paniką 508

Agorafobia 509

Fobia specyficzna 509

Zaburzenie z lękiem społecznym 509

Zaburzenia z lękiem separacyjnym 510

Hipochondria (zaburzenie z lękiem dotyczącym zdrowia) 510

3. Zaburzenia lękowe w DSM-5 510

Rozpoznanie zespołu lęku uogólnionego według ICD-11 i DSM-5 511

Zaburzenie z lękiem przed chorobą (illness anxiety disorder, IAD) według DSM-5 511

4. Różnice między lękiem niepatologicznym a patologicznym 512

5. Lęk a depresja 513

6. Farmakoterapia zespołów lękowych 514

Zalecenia Brytyjskiego Towarzystwa Psychofarmakologii (BAP) 515

Zalecenia niemieckie 518

Zalecenia polskie 519

Farmakoterapia w ciąży i okresie poporodowym 520

Profile działania klinicznego substancji zalecanych w terapii zespołów lękowych 521

Dawkowanie leków 521

Uwagi dotyczące zastosowania benzodiazepin 521

Czynniki subiektywne 522

7. Psychoterapia 522

8. Inne metody stosowane w leczeniu zaburzeń lękowych 523

Na zakończenie... 524

Piśmiennictwo 524

20. Farmakoterapia zespołów stresowych Janusz Heitzman 527

1. Traumatyczny stres i jego konsekwencje kliniczne 527

2. Zaburzenia potraumatyczne i ich objawy 528

Trwała zmiana osobowości 528

Zaburzenia adaptacyjne 529

Ostre zaburzenie stresowe (ASD) 529

Zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD) 529

Złożone zaburzenie stresowe pourazowe (complex PTSD, C-PTSD) 531

3. Obszary diagnostyczne PTSD i C-PTSD wymagające szczególnej interwencji terapeutycznej 533

Objawy natrętne 533

Objawy zaburzeń nastroju 533

Objawy dysocjacyjne 534

Objawy unikania 534

Objawy nadmiernej pobudliwości 534

Objawy intruzywne 534

4. Oddziaływania psychologiczne i psychoterapia jako zasadnicza metoda leczenia zespołów stresowych 535

5. Leczenie farmakologiczne zespołów stresowych 537

Neurobiologia reakcji na traumę określa potrzebę farmakoterapii 538

Zaburzenia regulacji noradrenergicznej 538

Zaburzenie układu serotonergicznego 539

Dysfunkcja osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (hypothalamic–pituitary–adrenal axis, HPA) 539

Zaburzenia układu glutaminianergicznego 540

Kindling 540

Podwyższony poziom reagowania i predyspozycja do zachorowalności 540

Ograniczenia dla włączenia farmakoterapii 541

Leczenie farmakologiczne – rekomendacje 541

Benzodiazepiny 542

Leki adrenolityczne 543

Leki przeciwdepresyjne 544

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (selective serotonin reuptake inhibitors, SSRI) 544

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (serotonin and norepinephrine reuptake inhibitors, SNRI) 545

Inne leki przeciwdepresyjne 545

Leki przeciwdrgawkowe 546

Leki przeciwpsychotyczne (LPP) II generacji 547

Nowe kierunki farmakoterapii 551

Na zakończenie... 551

Piśmiennictwo 552

21. Farmakoterapia ADHD u dzieci i dorosłych Tomasz Wolańczyk 555

1. Obraz kliniczny choroby 555

2. Klasyfikacje diagnostyczne 557

3. Zagadnienia epidemiologiczne 559

4. Etiologia i patofizjologia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej 559

5. Współchorobowość w zespole nadpobudliwości psychoruchowej 563

6. Leczenie 563

Farmakoterapia 565

Leki psychostymulujące 565

Metylofenidat 566

Amfetaminy (lisdeksamfetamina i deksamfetamina) 568

Inne leki 568

Atomoksetyna 569

α2-Agoniści: klonidyna i guanfacyna 570

Wiloksazyna 571

Metody niefarmakologiczne 571

Na zakończenie... 572

Piśmiennictwo 573

22. Farmakoterapia zespołów otępiennych Tomasz Sobów 575

1. Wprowadzenie 575

2. Elementy obrazu klinicznego i diagnostyki różnicowej zespołów otępiennych 576

3. Uwagi ogólne dotyczące leczenia otępień 580

4. Farmakoterapia zespołów otępiennych 582

Kliniczne zastosowanie inhibitorów cholinoesterazy 583

Kliniczne zastosowanie memantyny 586

Stosowanie leków skonstruowanych na podstawie modelu etiopatogenezy choroby Alzheimera (hipoteza kaskady amyloidowej) 587

5. Farmakoterapia zaburzeń behawioralnych i objawów psychotycznych towarzyszących otępieniom 588

Leki przeciwpsychotyczne w BPSD 590

Leki przeciwdepresyjne w BPSD 592

Inne leki psychotropowe w leczeniu BPSD 594

6. Specyfika stosowania leków prokognitywnych, przeciwpsychotycznych i przeciwdepresyjnych w poszczególnych rodzajach otępienia 595

Otępienia z patologią typu ciał Lewy’ego (DLB/PDD) 595

Inne otępienia przebiegające z parkinsonizmem (postępujący zanik ponadjądrowy, zanik wieloukładowy) 595

Otępienia czołowo-skroniowe 595

Otępienia naczyniopochodne 595

Otępienie w chorobie Huntingtona 596

Otępienie w przebiegu padaczki 596

Na zakończenie... 596

Piśmiennictwo 597

23. Farmakoterapia uzależnienia od alkoholu Marcin Wojnar 599

1. Wprowadzenie 599

2. Zaburzenia związane z używaniem alkoholu 599

3. Leczenie uzależnienia od alkoholu 601

Leczenie alkoholowego zespołu abstynencyjnego (AZA) 602

Leczenie farmakologiczne uzależnienia od alkoholu 605

Leki zarejestrowane we wskazaniu do leczenia uzależnienia od alkoholu 606

Disulfiram 607

Akamprozat 608

Naltrekson 609

Nalmefen 610